هرگونه تداخل در مسیر های حسی پایه یا یکپارچگی ناکارآمد حس ها با بینایی می تواند در یادگیری مشکل ایجاد کند. کودکی با حدت بینایی سالم نیز می تواند دچار اختلالات بینایی شود که عملکرد تحصیلی، ورزشی و زندگی روزانه را متاثر می‌سازد. حتی اختلالات کوچک نیز می تواند مشکل ساز باشد. اختلالات ادراک بینایی می تواند نتیجه نقایص پردازش حسی و مهارت های ادراکی دیگر باشد. ادراک لامسه، مهارت های حرکتی درشت و مهارت‌های بینایی حرکتی پیش نیازهایی برای شکل گیری ادراک بینایی هستند.
کودکان با اختلالات بینایی ممکن است تجربیات حرکتی و لامسه لازم را که پایه عملکرد بینایی است، نداشته باشند و یا ممکن است در یکپارچه سازی حس ها با مشکل مواجه شوند. صرف نظر از دلیل، کودکان با اختلالات بینایی اغلب برچسب نادرست مشکلات رفتاری، توجه، یادگیری و عملکرد تحصیلی ضعیف می خورند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم رایج مشکلات بینایی شامل :
– علائم و نشانه های فیزیکی :
- سردرد های مداوم
- فشار چشم
- تاری دید دور یا نزدیک، به ویژه پس از خواندن یا انجام کارها در فاصله نزدیک
- اجتناب از انجام کارها در فاصله نزدیک یا هر تکلیفی که نیاز به بینایی دارد
- اشتباه در درک عمق
- انحراف چشم به داخل یا خارج، بالا یا پایین
- تمایل به بستن یک چشم یا پوشاندن یک چشم و ترجیح به دیدن با یک چشم
- دوبینی
- هماهنگی چشم و دست ضعیف
- سختی در دنبال کردن هدف متحرک
- سرگیجه و تهوع متعاقب حرکت، انزجار از حرکت
– مشکلات عملکردی
- ضعف در درک مطالب خوانده شده
- سختی در کپی کردن اطلاعات از مکانی به مکان دیگر( مثل تایپ کردن و کپی از نوشتن )
- کردن مکان، تکرار و یا حذف کلمات در خواندن
- سختی در تغییر از دید دور به نزدیک و بالعکس
- پوسچر ضعیف هنگام خواندن و نوشتن
- دست نویسی ناخوانا
- توانایی در پاسخگویی شفاهی یا نوشتن پاسخ ها روی کاغذ
- برعکس نوشتن حروف و کلمات
- اشکال در قضاوت در مورد سایز و شکل
چرا مشکلات اختلال بینایی افراد تشخیص داده نمی شود؟
در صورت وجود یک یا چند مورد از این علائم، جهت بررسی ضرورت استفاده از عینک یا لنز های تماسی با یک بینایی سنج مشورت کنید.
در صورت وجود مشکلات عملکردی در حرکت، وضعیت بدنی، دست نویسی، ترس از حرکت یا اختلال در سوگیری فضایی ارزیابی توسط یک درمانگر که به صورت تخصصی برای ارزیابی و درمان اختلالات پردازش حسی آموزش دیده است ضرورت دارد.
به عبارتی، بهتر است از که ارزیابی اولیه کودک توسط یک درمانگر انجام شود و در صورت عدم تشخیص اختلال در یکپارچگی حسی، درمانگر کودک را به یک بینایی سنج رفتاری ارجاع خواهد داد. البته در اغلب موارد کودکان از شرکت در هر دو درمان سود می برند. چنانچه کودک مداخلات مناسب را در زمان مناسب دریافت کند پیشرفت قابل ملاحظه ای خواهد داشت.
کاردرمانگران از مجموعه متعددی از فعالیت‌ها برای درمان اختلالات بینایی استفاده می کنند.
درمان تخصصی می تواند در طیف گسترده‌ای از مشکلات کمک کننده باشد از جمله :
- ضربه مغزی
- مشکلات بینایی متعاقب فلج مغزی
- سکته
- بیماریهای عصبی _عضلانی
- اختلال یادگیری
- استرابیسم
- تنبلی چشم یا آمبلیوپی
درمان تخصصی و به موقع می تواند اثربخشی جراحی های چشم را بیشتر کند و حتی در مواردی نیاز به جراحی از بین می رود.
در نظرسنجی اخیر انجمن اپتومتریست های آمریکا که با ۱۰۰۱ پاسخ دهنده اجرا شود، مشخص شد که اغلب والدین، مشکلات بینایی کودکان را کمتر از چیزی که هست تخمین می زنند و نزدیک به ۹۰ درصد آنها از این موضوع که ۲۵ درصد کودکان دارای مشکلات بینایی هستند آگاه نیستند.
بر اساس اطلاعات این انجمن، بیش از ۶۰ درصد کودکانی که با عنوان دیر آموز خوانده می‌شوند در حقیقت دارای مشکلات بینایی هستند که بر پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر گذار است.
منظور از بینایی سالم چیست؟
بینایی سالم فراتر از این است که فرد هنگام عبور از خیابان چراغ‌های راهنما را ببیند و یا نوشته های معلم روی تخته را بخواند. این بدان معنا است که بینایی به فرد کمک می کند تا زندگی جامع و کاملی را با تمام عمق و گستردگی، احساس و تجربه درک کند. دیدن بیش از هر حس دیگر، رفتار و تجربه فرد از زندگی را شکل داده و هدایت می‌کند.
از این پس چرایی تاکید من بر اهمیت بینایی را درک خواهید کرد؛ که بینایی هدیه ای است که همه افراد سزاوار داشتنش هستند.
درمان اختلال بینایی
مشکلات بینایی در کودکان می تواند اثر مستقیم بر روی یادگیری و درک کودک از محیط پیرامونش داشته باشد به همین دلیل درمان اختلالات بینایی در کودکان بسیار با اهمیت می باشد. حتی اگر فرزند شما بینایی “20/20” داشته باشد، ممکن است مشکلات بینایی را تجربه کند. این مشکلات ممکن است باعث مشکلات یادگیری و نتایج تحصیلی نامطلوب شوند. حدت بینایی کودک (میزان دید او به نمودار دیواری) جنبه‌ای اساسی از بینایی خوب است، اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است مهم‌تر باشند. ممکن است از قبل آگاه باشید که یک کودک نزدیک‌بین برای خواندن مشکل کمی دارد یا اینکه نمرات خوب در مدرسه را می‌توان کسب کرد حتی اگر بخش زیادی از تخته معلم توسط دانش‌آموز دیده نشود.
سوالاتی که می تواند به شما کمک کند تا متوجه مشکلات بینایی در کودک خود شوید:
مهارت‌های حرکت چشم: آیا چشمان فرزند شما به آرامی و با دقت در صفحه کتاب حرکت می‌کنند؟
توانایی‌های تمرکز چشم: آیا فرزند شما تمرکز خود را از نزدیک به دور و دوباره برعکس تغییر می‌دهد – بین خواندن متن از یک تخته سفید یا سیاه دور و نوشتن روی کاغذ؟
مهارت‌های همکاری چشم: آیا چشمان فرزند شما به عنوان یک واحد تمرکز با هم کار می‌کنند – آیا برای هم‌ترازی مناسب چشم برای خواندن به هم می‌رسند؟
مهارت‌های بینایی دوچشمی: آیا چشمان فرزند شما تصاویر بصری را از هر دو چشم در یک تصویر سه‌بعدی واحد ترکیب می‌کنند؟
مهارت‌های ادراک بصری: آیا فرزند شما آنچه را که می‌بیند شناسایی و درک می‌کند، اهمیت را مرتبط می‌سازد، و با اطلاعات بصری قبلی ذخیره‌شده ارتباط برقرار می‌کند؟
یکپارچگی دیداری-حرکتی: آیا کیفیت هماهنگی چشم و دست فرزند شما متعادل است؟ یکپارچگی دیداری-حرکتی نه تنها برای دست‌خط خوانا و توانایی کپی کردن کارآمد اطلاعات نوشتاری از کتاب یا تخته مهم است، بلکه برای ورزش نیز اهمیت دارد. کمبود در هر یک از این موارد می‌تواند برای توانایی یادگیری و/یا عملکرد تحصیلی کودک مضر باشد.
مشکلات بینایی بر یادگیری کودکان تأثیر می‌گذارند
مشکلات بینایی مرتبط با یادگیری که در کودکان تشخیص داده نشده‌اند، رایج هستند. کودکی با مشکل بینایی درمان‌نشده ممکن است به اشتباه با مشکلات رفتاری یا ADHD/ADD تشخیص داده شود، در حالی که در واقع مشکل بینایی دارد. مشکلات بینایی، در موارد شدید، نادیده گرفته شده یا به اشتباه تشخیص داده شده، می‌توانند ریشه اصلی تبدیل شدن کودک به قربانی یا مهاجم در یک تراژدی قلدری در مدرسه شوند.
در صورت عدم درمان، مشکلات بینایی مانع یادگیری فرزند شما در مدرسه خواهند شد. مطالعات نشان داده‌اند که حداقل 13% از کودکان بین سنین نه تا سیزده سال از نارسایی همگرایی متوسط تا شدید رنج می‌برند، یعنی توانایی نزدیک کردن چشم‌ها به یکدیگر، که برای خواندن خوب حیاتی است. مطالعات به وضوح نشان می‌دهند که از هر چهار کودک در سن مدرسه، یک نفر حداقل از یک مشکل بینایی مرتبط با یادگیری رنج می‌برد.
کاردرمانی در زمینه تقویت حس بینایی و ادراک بینایی، حرکات چشمی، توجه و حافظه بینایی با بهره گیری از تکنیک های مختلف درمانی و تجهیزات پیشرفته و طراحی اتاق تاریک برای درمان کودکان اتیسم، اختلال یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه و فلج مغزی… کمک می نماید. طراحی تمرینات متنوع بینایی با کامپیوتر و ارائه آنها به صورت جذاب بر روی پروژکتور می تواند کودکان را در جهت انجام هر چه بهتر تمرینات ترقیب کند.
سوالات متداول:
1.اگر مشکلات بینایی کودکان شناسایی یا درمان نشود چه عواقبی دارد؟
اختلالات بینایی در کودکان به جز درگیری حدت بینایی می تواند بر روی درک و توجه بینایی کودکان تاثیر بگذارند. در صورت عدم درمان، مشکلات بینایی ممکن است مشکلات بینایی ماداملعمر برای کودکان ایجاد نماید مانند تنبلی چشم و همچنین مانع یادگیری فرزند شما در مدرسه خواهند شد.
2.برای درمان اختلالات بینایی در کودکان چکار کنیم؟
در مرحله اول ارزیابی دقیق بینایی توسط بینایی سنج می تواند شما را از وجود مشکلات احتمالی در ساختار چشم کودک آگاه نماید در مرحله بعد انجام تست های تشخیصی مانند تست ….. و ادراک بینایی انجام می گیرد و در صورت وجود مشکل درمان هایی نظیر کاردرمانی بینایی(اتاق تاریک) می تواند کمک کننده باشد.