کاردرمانی کودکان اسپاستیک| درمان اسپاستیسیتی| کلینیک توانبخشی پایا| کاردرمانی دکتر صابر

عدم درمان اسپاستیسیتی شدید نتایج مخربی بر سلامت و کیفیت زندگی کودک دارد. بنابراین تشخیص و درمان این مشکل از اهمیت بسزایی برخوردار است. کاردرمانی کودکان اسپاستیک به درمان اسپاسم کودکان می پردازد. مرکز کاردرمانی جسمی دکتر صابر با تجهیزاتی نظیر مکانوتراپی، آب درمانی تخصصی، ماساژ درمانی کودکان، در زمینه درمان اسپاستیسیتی فعالیت می کند. پیش از طراحی برنامه درمان، تعیین اهداف و انتظارات واقع گرایانه باید انجام گیرد. ارزیابی دقیق دکتر صابر در حیطه تون عضلانی و قدرت عضلات کودک و طراحی برنامه دقیق درمانی موجب کاهش اسپاسم کودک و پیشرفت حرکت کودک می شود. کاردرمانی تاخیر حرکتی و کاردرمانی جسمی نوزادان در حیطه درمان کودکان اسپاستیک و بهبود حرکت آنان موثر می باشد.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

کاردرمانی کودکان اسپاستیک

چهار هدف برای درمان اسپاستیسیتی در نظر گرفته می شود:

• بهبود پوسچر؛ نتایج مثبت شامل کاهش خطر زخم های فشاری، تسهیل پوزیشن دهی در ویلچر یا رخت خواب و کاهش مسئولیت مراقبت است. کسب هدف نیازمند توانبخشی است.
• بهبود حرکات پسیو (بهبود دامنه حرکتی و کاهش دفورمیتی برای کم کردن مقاومت به حرکت پسیو). کسب این هدف نیاز به کشش روزانه و استفاده از ارتزها توسط کاردرمانی کودکان اسپاستیک دارد.
• بهبود عملکرد فعال، کنترل اسپاسم و کاهش هم انقباضی عضلات آنتاگونیست در حرکت یا عملکرد دلخواه مثل کاهش تون عضلات فلکسور انگشتان برای تسهیل رها سازی اشیاء. به دلیل فقدان قدرت حرکتی قابل ملاحظه (تحت عنوان اسپاستیسیتی) و بسیاری نقایص دیگر که می­توانند با فقدان عملکرد مرتبط باشد، کسب این هدف چالش برانگیزترین بخش کار است.

بسته به کشور و سیستم مراقبت سلامت، گزینه­ های مختلف درمان دارویی برای مدیریت اسپاستیسیتی مورد استفاده قرار می­گیرند.  درمان اسپاستیسیتی برای مدت زمان طولانی استفاده می­شود و برای بیشتر آنان شواهد اثر بخشی دیده شده است. به یاد داشته باشید که اسپاستیسیتی گاهی می تواند کمک کننده باشد (مثلا اسپاستیسیتی اندام تحتانی در عضلات اکستانسور می­تواند به حفظ توانایی بیمار در ایستادن با وجود ضعف عمیق کمک کند). گزارش هایی هم وجود دارد که حاکی از آن است که با کاهش تون، افزایش شدت آتاکسی اتفاق می­افتد. این گمان هم وجود دارد که اسپاستیسیتی به پیشگیری از ترومبوز وریدی عمقی و به کم کردن فشار بر ساختارهای استخوانی کمک می­کند. همیشه دیگر اجزای کنترل حرکتی (مثل قدرت و هماهنگی) و عملکرد کاری با اسپانتیسیتی را نیز مورد سنجش قرار دهید. وقتی مساله اصلی اسپاستیسیتی باشد، جمع آوری اطلاعات با جزئیات کافی در مورد نتایج متناقض اسپاستیسیتی (مثل اسپاسم دردناک شدید در بازوها یا پاها که خواب فرد را به هم می­ریزد یا خشکی شدید در دست که مانع انجام بهداشت شخصی می­شود و با حرکت پسیو درد ایجاد می­کند) از اهمیت بسزایی برخوردار است. این کار تنظیم اهداف و برنامه ریزی درمانی را تسهیل می­کند.

درمان اسپاستیسیتی

مدیریت موفق اسپاستیسیتی معمولا از طریق هر دو برنامه توانبخشی و دارودرمانی انجام می­شود. به عنوان یک قانون کلی، برنامه کششی روزانه برای همه بیماران پیشنهاد می­شد (جز در موارد کانتراندیکاسیون پزشکی). مداخلات پیشرفته و گران نمی­تواند جای برنامه کششی را بگیرد. اگر بیمار توانایی اجرای تمرینات کششی را ندارد، می توان به مراقب وی آموزش داد. مداخلات عنوان شده در جدول 5-2 انحصاری نیستند، بلکه باید ترکیب شوند تا اهداف تعیین شده کسب شوند. برای مثال اگر بهبود عملکرد هدف مورد نظر است، توانبخشی باید با درمان دارویی برای کاهش تون ترکیب شود.

برای اسپاستیسیتی داروهای خوراکی در ترکیب با برنامه کششی اولین خط مداخله است. به دلیل احتمال زیاد عوارض جانبی، این داروها باید با دوز کم شروع شوند و به آهستگی به حد مناسب برده شوند (بخصوص مسکن­ها ضعف را افزایش می­دهد و عدم تعادل و احتمال افتادن را زیاد می­کند). به دلیل احتمال وجود مشکلات شناختی نحوه مصرف مقدار مناسب دارو باید به صورت نوشتاری به فرد آموزش داده شود. به نظر می آید دارو با یک هدف درمانی آغاز شده ولی اهداف دیگری راهم دنبال می­کند. مثلا داروهای مسکن مربوط به خواب برای کنترل اسپاسم و تسهیل خواب به کار می­روند، در حالی که دارویی با تسکین کمتر در طول روز قابل استفاده است. زمانی که بیمار بیشترین دوز مورد تحمل از یک دارو را دریافت می کند ولی کاهش اسپاستیسیتی به طور کامل کسب نمی شود، داروی دوم اضافه می­شود.

هنگامی که اسپاستیسیتی ناحیه­ ای است یا در یک ناحیه مزاحمت بیشتری ایجاد می­کند، داروهای خوراکی بهترین انتخاب نیستند. مداخلات توانبخشی متمرکز مثل ارتز یا درمان دارویی منطقه ای مثل تزریق بوتولینم توکسین و فنول، به مدیریت مشکل با کمترین خطر افت تون عمومی و عوارض جانبی سیستمیک کمک می­کنند. اما عوارض جانبی مثل درد، تورم، فیبروز و بی حسی نیز وجود دارد.

وقتی اسپاستیسیتی شدید و منتشر است و به دیگر گزینه های درمانی مثل توانبخشی و دارو مقاوم باشد، جراحی یا ITB قابل استفاده است. جراحی شامل افزایش طول تاندون یا انتقال تاندون است و برای حفظ بهداشت مناسب یا جلوگیری و اصلاح کانتر کچرها و در نتیجه حفظ عملکرد استفاده می شود. از آن جایی که درمان ITB کاشت پمپ یا تیوب به صورت جراحی انجام می­شود، نیازمند ویزیت برای تنظیم و تعویض پمپ بوده و عوارض بالقوه­ای دارد، لذا داوطلب این روش­ها باید با دقت ارزیابی شود (مثل آزمون تزریق ITB ) و به طور دقیق درباره خطرات و فواید این گزینه درمان آموزش داده شود. استفاده از پمپ عوارض جانبی دارو را در مقایسه با مصرف خوراکی آن کاهش می­دهد. عود مجدد علائم در مصرف خوراکی دارو نسبت به پمپ احتمال بیشتری دارد و افرادی که از پمپ استفاده می­کنند، سطح بالاتری از رضایتمندی اسپاستیسیتی و اسپاسم های دردناک کمتری را گزارش می دهند. ریزوتومی انتخابی پشتی جایگزین ممکن برای ITB در بیماران با اسپاستیسیتی شدید و منتشر است، ولی در درمان استفاده نادری دارد.

گزینه های درمانی برای دامنه حرکتی کاهش یافته (مثل کانتر کچر فیکس شده) شامل تمرینات کششی، اسپیلنت و بریس (مثل اسپیلنت های قابل تطبیق)، گچ گیری سریال که توسط کاردرمانی کودکان اسپاستیک انجام می گیرد، جراحی های ارتوپدی (بخصوص آزاد سازی تاندون) می­باشد. برای اجرای این استراتژی ها هایپرتونی اسپاستیک و اسپاسم باید تا حد ممکن کنترل شوند چون عضلات اسپاستیک تمایل به مقاومت دارند و می­توانند منجر به ناراحتی، افزایش خطر زخم های فشاری و بازگشت کانترکچر شود.

مداخلات جهت کاهش اسپاستیسیتی

نکات کلیدی درباره درمان اسپاسم کودک

• به ندرت اسپاستیسیتی به تنهایی اتفاق می­افتد و اغلب با دیگر اجزای سندروم نورون محرکه فوقانی (بخصوص ضعف و فقدان زبردستی)، دیگر نقایص نورولوژیک (مثل بینایی، حسی و شناختی) و نقایص اسکلتی- عضلانی همراه است.
• اسپاستیسیتی می تواند کمک کننده باشد. اسپاسم و هایپرتونی می تواند به حفظ عملکرد از طریق جبران نقایص کنترل حرکتی کمک کند.
• به دلیل ناهماهنگی تظاهرات بالینی و علایم نوسانی که ام اس را مشخص می­کنند، ارزیابی نتایج اسپاستیسیتی و پیش بینی نتایج درمان دشوار است.
• تعریف شفاف اهداف و انتظارات و ترکیب مداخله با استفاده از قوانین مختلف شانس دستیابی به نتایج مثبت را افزایش می­دهد.