مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه کاردرمانی درکی، شناختی و کاردرمانی ذهنی و جمسی کودکان به صورت تخصصی فعالیت می نماید. بررسی دقیق روند رشد ذهنی کودکان و تشخیص نقاط ضعف و تاخیر رشدی کودکان در مرکز کادرمانی و گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می گیرد و بسته به اختلال تشخیص داده شده، از خدمات کاردرمانی درکی، کاردرمانی یکپارچگی حسی و … جهت درمان استفاده می شود. در این متن به بررسی نکاتی در زمینه رشد درکی شناختی کودکان پرداخته می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی درکی و موارد شناختی در نوزادان
کاردرمانان به صورت دقیق روند رشد کودکان را مشاهده و ارزیابی می کنند.
– در ۶ ماه اول زندگی، کودک در مورد بدن خود می‌آموزد و اثر آن را بر محیط متوجه میشود. یادگیری نوزاد از طریق حواس اولیه (نگاه کردن، چشیدن، لمس‌کردن، بوییدن، شنیدن و حرکت دادن) صورت می‌گیرد. بازی بر عملی که روی اشیا اجرا میشود و متمرکز است (مانند به دهان گذاشتن یا تکان دادن آن) به جای اینکه روی (کاربرد) اشیا متمرکز باشد.
– در ۸ الی ۹ ماهگی گستره توجه نوزادان به ۲ الی ۳ دقیقه است. در این سن بقای اشیا را می‌آموزد (یعنی حتی اگر اشیاء در دامنه بینایی نوزاد نباشد و آن را نبیند می‌داند همچنان وجود دارد) میتواند منبع صدا را پیدا کند و به صورت فعال به دنبال صدای جدید می‌گردد.
– موارد شناختی مهم در ۱۲ ماهگی:
* درک کاربرد اشیاء افزایش مییابد – بازی به طور پیشرونده بر اساس اسباب بازیای که استفاده میشود تعیین می‌گردد و کودک مطابق عملکرد و کاربرد اسباببازی با آن بازی میکند (به عنوان مثال با ماشین، ماشینبازی میکند و تفنگ بازی نمیکند)
* کودک رفتار هدف محور بیشتری نشان میدهد، یعنی رفتارهای مشخصی برای رسیدن به اداف مشخص انجام میدهد.
* ابزار در این سن مم میشوند، زیرا کودک به منظور اینکه بهفمد ابزار چگونه کار میکنند (مثلا دکمه چگونه باز میشود) با ابزارهای منزل بازی میکند (مانند چکش و بیلچه)
– در سال دوم کودک میتواند چندین توالی پشت هم بچیند، به عنوان مثال عروسکها را درون ماشین اسباببازی قرار دهد و سپس ماشین را حرکت دهد. انجام فعالیتهای متوالی نشان دهنده افزایش حافظه و گسترش توجه میباشد.
– توانایی شناختی کودک در سن 5/1 سالگی:
- بازی اجتماعی
- تقلید از بزرگسالان
- انجام اعمال متوالی
- رعایت نوبت
- درک بقای شی
اجتماعی
– هدف ابتدایی سیستم بدنی نوزاد تازه متولد شده، حفظ کارکرد بدن است (یعنی سیستم‌های قلبی عروقی، تنفسی و گوارشی) اما با بزرگتر شدن کودک هدف این سیستم افزایش تعامل با محیط میشود. حس اعتماد یا عدم اعتماد اولیه به ارتباط نوزاد با مراقبان اولیهاش بستگی دارد.
– بر اساس گفته اریکسن : اولین نشانه اعتماد اجتماعی به راحتی غذا خوردن و به راحتی خوابیدن است.
– کودک از بدو تولد گریه کردن را بلد است و در ۲ ماهگی بروز سایر احساسات را شروع میکند (مانند خنده و لبخند).
– از ۵ الی ۶ ماهگی نوزاد به رفتن جلوی آینه علاقه نشان میدهد، نشان دهنده شروع شناختن خودش است.
– از ۴ الی ۵ ماهگی صدا سازی میکند و رضایتمندی یا نارضایتیاش را نشان ددهد.
– در سال دوم کودک تمایل دارد جلوی دید پدر و مادرش باشد و احساساتش را با بغل کردن و بوسیدن آنها ابراز میکند، همچنان به والدین وابسته است و در نبود آنها دچار ترس میشود.
-کودک در سن ۲ سالگی از بودن کنار کودکان دیگر لذت می‌برد، اما بیشتر تمایل دارد آنها را نگاه کند تا با آنها تعامل کلامی یا فیزیکی داشته باشد.
– در ۲ سالگی با سای کودکان در یک اتاق کنار هم بازیهای تقلیدی میکنند و تعامل کلامی کمی با یکدیگر دارند.
| تکامل تنظیم هیجانی و رفتارهای اجتماعی مربوطه | ||
| سن | تنظیم هیجانی | رفتار اجتماعی مربوطه |
| 0-12 ماهگی | – خودش را آرام میکند.
– می‌آموزد که واکنشپذیری (reactivity) خود را تنظیم کند. – توجه خود را تنظیم میکند (یعنی به چیز خاصی معطوف میکند) – در مواقع استرس زا به مراقب خود تکیه میکند. |
– تشخیص بیانات چهرهی دیگران
– پاسخهای مشخصی به محرک میدهد. – بیان چهرهای متفاوتی را نشان میدهد. |
| 12-30 ماهگی | – افزایش خودآگاهی (Self awareness)
– به خاطر محدودیتهایی که هنگام کشف کردن شی دلخواه به او اعمال می‌گردد عصبانی میشود. |
– کودک self – consciousness نشان میدهد.
– شرمساری و غرور را نشان میدهد. – زبان و احساسات بیشتری را می‌فهمد. – حالات عاطفی‌اش را بیان میکند. |
بافتار نوزاد و کاردرمانی کودکان
بافتارهای فرهنگی
– نژاد و قومیت بر چگونگی توجه والدین به کودک و اینکه چند وقت یکبار یک یا بار بچه را بغل میکنند و اینکه چقدر پاسخگوی گریه بچه هستند تأثیرگذار است.
بافتار فیزیکی
– محیط کودک در سال اول زندگی شامل خانه، تخت، صندلی و گهواره است.
– بازی زود هنگام در بغل پدر و مادر رخ میدهد. اولین بازیهای اکتشافی و آکوپیشنهای مربوط به وابستگی کودک در بغل و دامن پدر و مادر رخ میدهد.
– نوزاد در ۶ ماه دوم زندگی نیاز به حمایت کمتری در بازی دارد و نقش عمده والدین محافظت از کودک در برابر آسیب است. هر چه تحرک نوزاد بیشتر میشود هدف اصلی او معطوف به اکتشاف محیط می‌گردد.
-در دومین سال زندگی، محیط کودک به حیاط خانه، خانه همسایه و نقاط اکتشاف نشده درون خانه بسط پیدا میکند. بازی کردن در فضای باز فرصت یکپارچه شدن حواس را میدهد اما از لحاظ امنیت نگران کننده است.
تأثیر کاردرمانی درکی بر رشد اجتماعی و تحصیلی
کاردرمانی درکی فراتر از مهارت‌های حرکتی ظریف، بسته‌ای جامع برای ارتقای رشد شناختی، ادراکی و اجتماعی کودک فراهم میکند. در جلسات گروهی یا بازی محور، کودک می‌آموزد چگونه نوبت‌بندی داشته باشد، با دیگران هم‌کاری کند و در فضای دسته‌جمعی از تحریکات حسی استفاده کند. این مهارت‌ها بنیاد ارتباط موثر با مدرسه و محیط اجتماعی هستند. تمریناتی مانند بازی با توپ برای تقویت هماهنگی چشم و دست، حل معماهای تصویری برای رشد حافظه دیداری و فعالیتهای حرکتی گروهی برای تقویت مهارت اجتماعی طراحی میشوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بهبود مهارت‌های درکی-حرکتی منجر به افزایش توانایی کودکان در یادگیری واژگان، ریاضی و ارتباط کلامی میشود بنابراین کاردرمانی درکی نقشی حیاتی در پشتیبانی از مسیر تحصیلی و اجتماعی کودکان دارد.
نقش کاردرمانی درکی در ارتقای مهارت‌های نوشتاری
در دوران پیش‌دبستانی و دبستان، توانایی نوشتن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های تحصیلی است. کاردرمانی درکی به‌ویژه از طریق تمرین مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند گرفتن صحیح مداد، تمرین تمیزنوشتن و کنترل فشار، نقش کلیدی دارد. این فرآیند شامل ترکیب حس لامسه، بینایی و مهارت‌های حرکتی برای توسعه هماهنگی دقیق انگشتان است. کاردرمانگران با طراحی فعالیت‌هایی نظیر عبور دادن نخ از سوزن، تراشیدن مداد، شکل‌دهی با خمیر و نقاشی‌های ظریف، مسیر عصبی-عضلانی را تقویت میکنند. این تمرین‌ها باعث افزایش دقت، کنترل فشار، سرعت و توالی حرکتی در حین نوشتن میشوند. مهم‌ترین ویژگی این هدایت آن است که نه‌تنها مهارت نوشتن را بهبود می‌بخشد، بلکه به پرورش اعتماد‌به‌نفس و انگیزه کودک در فعالیتهای تحصیلی نیز کمک میکند.
سوالات متداول:
1-چه نشانه‌هایی میتواند بیانگر ضعف در مهارت‌های درکی-حرکتی باشد؟
اختلال در گرفتن ابزار، عدم هماهنگی چشم و دست، افتادن مکرر، کندی در واکنش، مشکلات نوشتن یا لباس پوشیدن ممکن است نشان از ضعف در مهارت‌های درکی باشد
2-آیا والدین هم باید در جلسات حضور داشته باشند؟
بله؛ آموزش والدین مهم است، زیرا تمرینهای ساده در منزل میتواند مداومت درمان را تقویت کند.