لکنت زبان چیست؟ روانی گفتار در اختلال لکنت آسیب می‌بیند. لکنت زبان به تدریج از دوران کودکی شروع میشود و در بعضی افراد بعد از این دوران بروز می کند. لکنت زبان با اختلال در ایجاد صداهای گفتاری که به آن « ناروانی گفتاری» گفته میشود، مشخص می شود. بیشتر افراد گاه به گاه ناروانی گفتاری مختصری دارند. برای مثال بعضی کلمات تکرار می شوند و بقیه کلمات با استفاده از صداهای اضافی « امم» یا « ااه» پیش بینی می شوند. ناروانی گفتار الزاماً به تنهایی مشکل ساز نیست هر چند تعداد زیاد ناروانی گفتاری می تواند یک مانع ارتباطی باشد. مرکز درمان لکنت زبان دکتر صابر با بررسی دقیق علائم لکنت زبان در کودکان و طبقه بندی نشانه های لکنت زبان به تشخیص لکنت زبان و علل احتمالی آن پرداخته و بهترین برنامه درمانی را برای گفتاردرمانی لکنت زبان در کودکان ارائه می دهند.
از برخی جهات، لكنت شبیه مشکلی است که شما ممکن است با اتومبیلتان داشته باشید. تصور کنید اتومبیلی داشتید که ناگهان در هنگام رانندگی در ترافیک متوقف میشود. گاهی اوقات هنگامی که می‌خواهید از پشت چراغ قرمز حرکت کنید به جلو می‌پرد و سر و صدایش بالا می‌رود. زمانی دیگر ممکن است دنده خلاصی گیر کند و موتور به سرعت کار کند اما چرخ‌ها نچرخند. حتی زمانی دیگر ممکن است ترمز‌ها خود بخود گیر کنند و تا زمانی که شما چندین مرتبه روی پدال نکوبید ر‌ها نشوند.
این وضعیت را با آنچه «اصل» رفتار لکنت است، مقایسه کنید. لکنت با توقف هایی که بسامد وقوع و /یا دیرش آنها بطور نابهنجاری بالاست، مشخص میشود. این توقف‌ها معمولاً به صورت (الف) تکرار صداها، هجا‌ها یا کلمات تک هجایی؛ (ب) کشیدهگویی صداها و یا (ج) «انسداد» یا «قفل» جریان هوا یا صداسازی در حین گفتار نمود پیدا می‌کنند.
باز می‌گردیم به مثال اتومبیل: پس از اینکه شما چندین مرتبه مشکلاتی با اتومبیلتان داشتید، احتمالاً راهکارهای مواجهه با آنها را به منظور راهاندازی مجدد اتومبیل خواهید آموخت. ممکن است اگر بهجلو بپرد و صدا کند، محکم‌تر بر پدال گاز فشار دهید تا تلاش کنید که سرعت آن را بیشتر کنید و به همین صورت، افرادی که لکنت می‌کنند معمولاً به تکرارها، کشیدهگویی‌ها یا قفلهایشان با تلاش بیشتر برای بیرون انداختن کلمات از دهان ، یا استفاده از صداها ، کلمات یا حرکات اضافه در تلاش برای «رهایی از گیر» یا جلوگیری از گیر کردن، واکنش نشان می‌دهند.
اگر مشکل اتومبیل شما برای چند روز یا بیشتر باقی بماند، احتمالاً احساسات بدی در مورد آن خواهید داشت. اولین مرتبه که این اتفاق می‌افتد، تعجب خواهید کرد. سپس، هنگامی‌که این اتفاق بیشتر و بیشتر رخ میدهد، تعجب جایش را به سرخوردگی میدهد. اگر اتومبیل شما متناوباً در میان ترافیک خاموش کند و نزدیک باشد که سایر رانندگان به شما بزنند و شروع به داد زدن کنند، شما شروع به پیشبینی مشکلات خواهید کرد و می‌ترسید از اینکه هر وقت شما اتومبیل را می‌رانید، این اتفاقات بیفتد.
کودکی که شروع به لکنت میکند، بسیاری از این احساسات را تجربه میکند. تعجب سرخوردگی، شرم و ترس. این احساسات – در ترکیب با مشکلی که کودک در صحبت کردن دارد- ممکن است باعث شود که فرد لکنتی خود را در مدرسه، موقعیتهای اجتماعی و کار محدود کند.
ممکن است این همانند واکنش شما به آن اتومبیل مشکلساز باشد. پس از اینکه اتومبیلتان چندین مرتبه شما را در ترافیک گذاشت، احتمالاً شما در تعمیرگاه رهایش می‌کنید و پیاده می‌روید یا تنها در خانه می‌مانید. جنبه دیگری از توصیف لكنت شامل مشخص کردن هر آنچه که لکنت نیست، می‌باشد. برای مثال، می‌بایست بین رفتارهای لکنت که به تازگی توصیف شد و مکثهای طبیعی، تمایز قایل شد. کودکانی که گفتار و زبانشان به طور طبیعی رشد میکند، اغلب تكرارها، بازبینی‌ها و مکثهایی را نشان می‌دهند که لکنت نیستند. تکرارهای کوتاه، بازبینی‌ها و مکثهای موجود در گفتار بیشتر بزرگسالان غیرلکنتی زمانی که عجله می‌کنند یا (از حرف خود) مطمئن نیستند نیز، همینطور است. فصل ۷ تفاوتهای بین ناروانی طبیعی و لکنت را با جزئیات بیشتر شرح میدهد تا شما را برای تکلیف تشخیص افتراقی لکنت در کودکان آماده کند.
بین لکنت و سایر اختلالات روانی شناخته شده نیز، می‌بایست تمایز گذاشته شود. ناروانی ناشی از آسیب مغزی یا بیماری یا ضربه روانی با لکنتی که در کودکی آغاز میشود متفاوت است. به علاوه، لکنت با تندگویی متفاوت است که یکی دیگر از اختلالات روانی است که شامل گفتار سریع و تحریف شده است و من دربارهاش در فصل ۱۵ صحبت خواهم کرد. شاید درمان این اختلالات تا اندازهای متفاوت باشد، هرچند برخی از تکنیکهایی که درمانگران برای لکنت استفاده می‌کنند برای سایر اختلالات روانی نیز مفید هستند.
یک دهه پیش، WHO طبقه بندی اش را به دسته بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (ICF) تغییر داد. (WHO 2001) در پاراگرافهای بعدی،روشهایی را که ممکن است در آنها ایـن سیستم برای لکنت به کار برده شود،پیشنهاد خواهم کرد.
طبقه بندی با «عملکرد و ناتوانی » آغاز میشود که در آن ساختارهای بدن و عملکردهای بـدن در نظر گرفته می‌شوند.ساختارهایی که در لكنـت اختلال کارکردی دارند، همانطور که مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده است،ساختارهای قشری و زیر قشری، مانند مسیرهای ماده سفید که ممکن است برای هماهنگی طرحریزی، اجرا و بازخورد حسی برای گفتار ضروری باشند، هستند. عملکردهایی که در لکنت متفاوت هستند وقفههایی در جریان گفتار هستند که اختلال را مشخص می‌کنند. سیستم ICF زمانی که «فعالیت و مشارکت در نظر گرفته شوند، مفیدتر میشود. ممکن اسـت افرادی که لکنت می‌کنند کم و بیش در دو حوزهی ICF شامل «سخنرانی» و «مکالمه» مشکل داشـته باشند. این‌ها حیطههایی هستند که لکنت در آنها مورد توجه است.همچنین ممكـن اسـت حـوزهی سوم ، یعنی «تعاملات بین فردی» هم، تحت تأثیر قرار گیرد، اگر که سخنرانی و مکالمه به میزانی توسط لكنت محدود شوند بطوریکه شخصی که لکنت میکند از صحبت کردن با دیگران خـودداری کند.
یک قسمت جدید و مهم از آخرین سیستم ICF «عوامل بافتی» نام دارد. یک جز از این قسمت «محیط» است. این بخش بویژه مربوط به افرادی است که به دلیل اینکه مردم در محیط ممکن اسـت دامنهای از غیرپشتیبان (برای مثال، خانهای که در آن استرس زیاد است یا همکلاسیهایی که کودکی را اذیت می‌کنند) تا بسیار پشتیبان (برای مثال، خانوادهای که کودک را می‌پذیرد و مشارکتش را ترغیب میکند) داشته باشند، لکنت می‌کنند.همچنین در زیر «عوامـل بـافتی» طبقه «عوامل شخصی» قرار دارد. این‌ها خصوصیتهای شخصی است که لکنت میکند. منش و شخصیت او.
تأثیر عوامل محیطی و فردی را بر روی دو نفر که لکنت می‌کنند، در نظر بگیرید. نفر اول ، جک ولچ، مدیر عامل موفق سابق شرکت جنرال الکتریک است که کتاب «جک؛رک و پوستکنده» را نوشته است. بدون شک طبع جسور او و پذیرش اولیه لکنتش توسط خانواده اش در کمک به موفقیتش در دنیای پرفشار هیاتهای رئیسه ، مهم بوده است. از سنین کم، ولج اجازه نمی‌داد لکنت در مسیر اهدافش قرار بگیرد. در مقابل ، بازیگر جیمز ارل جونز ، در آغاز به لکنتش به روش بسیار متفاوتی واکنش نشان داد. زمانی که ۶ ساله بود بسیار از لکنتش معذب بود، او وانمود می‌کرد که لال است بنابراین او نمی‌بایست صحبت می‌کرد. تنها مدتی بعد، با حمایت فردی در محیطش – معلم انگلیسی دبیرستان – شروع به یادگیری این کرد که می‌تواند با مواجهشدن با موفقیتهای دشوار و تمرین خواندن با صدای بلند در مقابل شنوندگان ، بر لكنتش غلبه کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم لکنت زبان
لکنت زبان در بعضی افراد روی فعالیت‌های روزمره تاثیر میگذارد. فعالیت هایی که فرد در آنها مشکل دارد برای افراد مختلف متفاوت است. برای بعضی افراد تنها در فعالیت‌های خاص مانند صحبت کردن از طریق تلفن و یا مقابل گروهی از مردم مشکلات ارتباطی بروز میکند. ولی برای بقیه افراد در تعداد زیادی از فعالیت‌ها در محیط های مختلف خانه، مدرسه یا کار مشکلات ارتباطی اتفاق می‌افتد. بعضی افراد ممکن است شرکت در یک سری از فعالیت‌ها را محدود کنند. این اعمال محدودیت شرکت در فعالیت ها به دلیل نگرانی فرد از واکنش مردم به گفتار ناروان است.
افراد زیادی ممکن است سعی کنند که با تغییر دستوری کلمات در جمله، تظاهر به فراموش کردن کلمه ای که می خواستند بگویند و یا کاهش جملات، ناروانی های گفتار خود و لکنت زبان را از مردم پنهان کنند. بقیه افراد ممکن است به علت وجود لکنت زبان شرکت در بسیاری از فعالیت ها را ناممکن بدانند. واکنش فرد و دیگران در مورد اختلال لکنت زبان می تواند بر میزان آسیب لکنت زبان بر زندگی روزانه موثر باشد.
چگونه با کودکان مبتلا به لکنت زبان بهتر ارتباط برقرار کنید؟
انجام کارهایی مانند هنگامی که فرد لکنت زبان می کند شنونده به جای دیگر نگاه میکند، متوقف کردن فرد هنگام لکنت زبان کردن، کمک هنگام لکنت کردن و یا به صورت ساده‌تر شنونده با فردی که لکنت می کند حرف نمی‌زند، عدم اطمینان شنونده را به اثبات می رساند. به هر حال هیچ کدام از این واکنش ها کمک کننده نیستند. به عبارت دیگر افرادی که لکنت می کنند می خواهند همانند دیگران با آنها رفتار شود. آنها در مورد تفاوت گفتار خود با گفتار دیگران و اینکه گفتن جملات بیشتر طول میکشد آگاه هستند.
نشانه‌های لکنت چیست؟
- تکرار: در گفتار افرادی که لکنت می کنند اغلب تکرار کلمه یا قسمتی از کلمه مشاهده می شود.مثال: ت ت ت توپ
- کشش: در گفتار افرادی که لکنت می کنند اغلب کشش صداهای گفتاری مشاهده می شود. مثال: سسسسسوت
- قفل: امکان دارد گفتار کاملاً متوقف یا قفل شود. قفل زمانی است که دهان بدونِ بیرون آمدن هیچ صدایی برای گفتن یک صدا در وضعیت خود قرار گرفته است. مثال: توقف جریان هوا و اندام گفتاری در وضعیت گفتن صدای اول کلمه کارتون.
لکنت چگونه تشخیص داده میشود؟
شناسایی لکنت زبان در گفتار افراد به نظر کار آسانی است. ناروانی های گفتاری اغلب قابل مشاهده هستند و ارتباط شخص را مختل می کنند. شنونده ها وقتی فردی لکنت می کند معمولاً می‌توانند آن را تشخیص دهند. لکنت زبان می تواند بر چیزی فراتر از گفتار قابل مشاهده فرد تاثیر گذار باشد و عوارض لکنت زبان بسیار است. بعضی از ویژگی‌های گفتار همراه لکنت زبان برای شنونده ها قابل شناسایی نیست. پس از تشخیص لکنت نیاز به مهارت یک آسیب‌شناس گفتار و زبان معتبر دارد.
توجه : هنگام ارزیابی آسیب‌شناس گفتار و زبان و دکتر لکنت زبان تعداد و نوع ناروانی های گفتاری ای که شخص در موقعیت و محیط های مختلف تولید می کند را ثبت میکند. همچنین وی روشهایی که شخص به ناروانی های گفتاری واکنش نشان می دهد و یا با آنها سازگار می شود را ارزیابی می کند. همچنین وی باید اطلاعاتی در مورد عوامل تشدید کننده مشکل جمع آوری نماید. ممکن است به ارزیابی های دیگری مانند سرعت کفتار، مهارت های زبانی و… نیاز باشد.
کودکان کم سن و سال تر:
پیش بینی احتمال تداوم یافتن لکنت زبان بسیار مهم است. ارزیابی شامل یکسری آزمون ها، مشاهدات و مصاحبه‌ها است. عوامل هشداردهنده احتمال تداوم یافتن لکنت زبان که بین آسیب شناسان گفتار و زبان مشترک است به شرح زیر هست:
- تاریخچه خانوادگی لکنت کردن
- لکنت کردن بیش از 6 ماه تداوم داشته است
- وجود مشکلات گفتار و زبان و دیگر
- ترس های عجیب یا نگرانی های کودک یا والدین در مورد لکنت
کودکان بزرگتر و بزرگسال:
پرسیدن سوال آیا احتمال دارد لکنت زبان تداوم پیدا کند؟ اهمیت کمتری دارد زیرا لکنت زبان به اندازه کافی تداوم پیدا کرده است و در زندگی شخصی فرد مشکل ایجاد کرده است. ارزیابی این افراد شامل آزمون ها، مشاهدات و مصاحبه‌هایی برای بررسی شدت کلی علائم لکنت زبان است و علاوه بر این تاثیر لکنت بر توانایی شخص برای برقراری ارتباط و شرکت در فعالیت های روزانه را ارزیابی می‌کنند.
بهترین کار هنگام صحبت کردن با افرادی که لکنت می کنند دادن زمان کافی برای گفتن چیزی است که می‌خواهند بگویند است. سعی نکنید کلامش را قطع کنید و یا گفتارش را تکمیل کنید. انجام این کارها نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه فشار بیشتری بر فرد وارد می کنید. همچنین توصیه هایی مانند آهسته تر، آرامش داشته باش یا نفس عمیق بکش می‌تواند باعث شود شخص احساس راحتی نکند.
روش‌های درمانی لکنت چیست؟
اغلب برنامه های درمانی برای افراد مبتلا به لکنت زبان روش های رفتاری است. گفتاردرمان لکنت زبان به افرادی که لکنت می کنند برای بهبود ارتباط کلامی مهارت‌های خاصی را آموزش می‌دهند. برای مثال کنترل یا تنظیم سرعت گفتار را به افرادی که لکنت می کنند، آموزش می‌دهند. علاوه بر این ممکن است فرد با یک سرعت پایین تر گفتن کلمات را آغاز کند و حالت کشش ماهیچه های گفتاری کمتر مشاهده شود. همچنین ممکن است نحوه کنترل یا تنظیم تنفس را یاد بگیرند. فرد پس از تسلط بر کنترل سرعت گفتار، اغلب با سرعتی پایین‌تر از گفتار طبیعی با استفاده از عبارات و جملات کوتاه، تمرین گفتار نرم و روان را شروع میکند. فرد با گذشت زمان با سرعت طبیعی، در جملات طولانی و محیط‌های دشوار می تواند گفتار روان داشته باشد.
نتیجه‌گیری:
لکنت زبان یک اختلال گفتاری با ریشه‌های چندوجهی (عصبی، روانی و محیطی) است که با تکرار، کشش یا توقف غیرارادی در تولید صداها و کلمات همراه است. این پدیده نهتنها یک چالش فیزیکی، بلکه تحت تأثیر عوامل هیجانی مانند استرس، ترس از قضاوت یا کمبود اعتمادبه نفس تشدید میشود. آگاهی عمومی درباره لکنت زبان به کاهش انگ اجتماعی و ایجاد محیطی حمایتی برای افراد مبتلا کمک میکند. تشخیص به موقع و مراجعه به متخصصان گفتاردرمانی و روانشناسی، نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد. در نهایت، لکنت نباید به عنوان یک محدودیت دیده شود، بلکه بخشی از تنوع انسانی است که با درک و همراهی جامعه قابل مدیریت است.
سوالات متداول:
1-آیا لکنت زبان بر هوش یا توانایی های ذهنی فرد تأثیر میگذارد؟
خیر، لکنت هیچ ارتباطی با سطح هوش یا توانایی های شناختی فرد ندارد. بسیاری از افراد مبتلا به لکنت، از هوش بالایی برخوردارند و در حوزههای مختلف موفقیت های چشمگیری داشته‌اند.
2-آیا لکنت زبان قابل پیشگیری است؟
پیشگیری کامل ممکن نیست، اما کاهش استرسهای محیطی، تشویق گفتار آرام در کودکان و مراجعه به موقع به متخصص در صورت مشاهده علائم اولیه، خطر تبدیل شدن لکنت موقت به مزمن را کاهش میدهد.