سنجش لکنت بخشی از برنامه درمان است که به طور مفصل باید مورد بررسی قرار گیرد. درمانگر در آغاز هر جلسه کلینیکی یک سنجش عینی از شدت لکنت کودک به عمل می آورد که این سنجش بر مبنای شمارش تعداد موارد لکنت در طی گفتگو با درمانگر است. اما سنجش مهمتری که توسط والدین انجام میگیرد، شامل یک معیار 10 نمرهای شدت است که به سنجش شدت لکنت میپردازد. این معیار، برای ثبت روزانه شدت لکنت توسط والدین به کار میرود. بدین ترتیب والدین علاوه بر شدت لکنت، درمی یابند که در چه زمانی و چه مکانی لکنت حداقل و یا حداکثر شدت را دارد. به این دلیل سنجشهای درون و خارجِ کلینیک، اطلاعات مهمی را در اختیار برنامه لیدکامب قرار میدهد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه ارزیابی لکنت زبان در کودکان و درمان تخصصی آن فعالیت می نماید. تیم تخصص مرکز شامل گفتاردرمانان با تجربه، بازی درمانی و رفتاردرمانی و گفتاردرمانی در منزل… می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک -توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
سنجش لکنت در کودکان
گفتاردرمانی لکنت برای آگاهی از تأثیر درمان، سنجشهای جامع گفتار داخل و خارج کلینیک امری مهم تلقی میشود. زیرا در صورت عدم اثربخشی باید علت مشخص و مرتفع گردد. این مسئله به طور خاصی در هفته های آغازین برنامه پراهمیت تر است. در واقع سنجشهای در طول برنامه به هدایت تصمیمات درمانی منجر میشود و بدون آنها امکان انجام صحیح درمان وجود ندارد. بدیهی است که نقص در جمع آوری و تفسیر صحیح سنجشهای گفتار و ضعف در پاسخدهی بالینی مناسب به آنها منبع بروز مشکلات اساسی در اجرای برنامه لیدکامب است.
برنامه لیدکامب در دو مرحله اجرا میشود. در مرحله اول تلاش میشود تا کودک در موقعیتهای گفتاری روزمره دچار لکنت نشود. زمانی که لکنت زبان به مقدار مشخصی رسید، این مرحله پایان می یابد. در این مرحله از درمان، سنجشهای گفتار نیز انجام میشود. مزایای این سنجشها در مرحله دوم درمان مشخص میشود. البته سنجشهای گفتار در مرحله دوم همچنان انجام میشوند و نشان میدهند آیا کودک همچنان از مزایای درمان بهره میبرد یا خیر. چنانچه تأثیرات درمان در مرحله دوم ادامه داشته باشد، مراجعه خانواده به کلینیک کاهش مییابد و در نهایت به طور کامل متوقف میشود.
درمان لکنت زبان با روش لیدکامب
مرحله دوم برنامه لیدکامب بخشی از درمان است. معمولاً در سایر برنامههای درمانی برای این بخش از اصطلاح “تثبیت” استفاده میشود. در واقع این اصطلاح به پایان درمان اشاره دارد، و چون برنامه لیدکامب با چنین مفهومی موافق نیست، بنابراین در این برنامه از چنین اصطلاحی استفاده نمیشود. به عبارت دیگر مرحله دوم جز جدانشدنی برنامه لیدکامب است و مثل سایر درمانها به انتهای درمان افزوده نمیشود. والدین در این مرحله به تدریج بازخوردهای کلامی را کنار میگذارند و همزمان با کاهش مراجعه به کلینیک، مسئولیت کامل درمان را به عهده میگیرند.
در یک جلسه کلینیکی معمولاً در بدو ورود کودک و والد به جلسه، درمانگر شدت لکنت کودک را به صورت عینی میسنجد (این سنجش میتواند در هنگام صحبت کردند درمانگر – کودک یا والد – کودک و یا ترکیبی از این دو انجام گیرد). سپس با سنجشی که والدین از شدت روزانه لکنت در هفته گذشته گزارش مینمایند، مقایسه میکند. پس از آن والد و درمانگر درباره موضوعاتی نظیر بررسی پیشرفت کودک در هفته گذشته، و چگونگی پیشبرد درمان توسط والدین بحث مینمایند. در این میان چنانچه مشکلی وجود داشته باشد، درمانگر بازخورد و اطلاعات لازم را به والد ارائه میدهد، در مورد اعمال تغییرات لازم در هفته آینده با وی صحبت میکند، و در انتهای جلسه موارد لازم برای پیشبرد درمان در هفته آینده را به طور مختصر بیان میکند و از والدین میخواهد به منظور روشن شدن کلیه مسائل مبهم، سؤالات خود را مطرح نمایند
سنجش لکنت زبان پنهان
لکنت پنهان به مواردی اطلاق میشود که فرد تلاش میکند ناروانی گفتار خود را با تغییر الگوهای کلامی یا پرهیز از کلمات خاص پنهان کند. این نوع لکنت معمولاً در ارزیابی‌های معمول نادیده گرفته میشود، چرا که نشانه‌های ظاهریِ کمتری دارد. تشخیص آن نیازمند روشهای غیرمستقیم، مانند مشاهده‌ی رفتارهای غیرکلامی (مثل لرزش لب‌ها، تنش عضلانی) یا تحلیل گفتار در موقعیتهای استرس‌زا (مثل صحبت در جمع) است. برخی افراد از تکنیک‌های جبرانی مانند جایگزینی کلمات، مکث‌های طولانی یا تغییر سرعت گفتار استفاده می‌کنند تا لکنت خود را بپوشانند. پژوهش‌ها نشان میدهند که لکنت پنهان میتواند تأثیرات روانی عمیقی داشته باشد، از جمله افزایش اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس. برای ارزیابی دقیق، ابزارهایی مانند «مصاحبه‌ی بالینی ساختاریافته» و «ثبت گفتار در محیط‌های طبیعی» پیشنهاد میشوند.
نکته‌ی کلیدی در سنجش این نوع لکنت، توجه به ناهماهنگی بین گفتار ظاهری و احساس درونی فرد است. ترکیب داده‌های خوداظهاری (مانند پرسشنامه‌های روان‌شناختی) با تحلیل عینی گفتار، به درک جامع‌تری از این پدیده کمک میکند.
معیارهای کمی و کیفی در سنجش لکنت زبان
ارزیابی ناروانی گفتار نیازمند ترکیب دو دسته معیارِ «کمی» و «کیفی» است تا تصویری کامل از وضعیت فرد ارائه دهد. معیارهای کمی شامل اندازه‌گیری‌های عینی مانند تعداد تکرار هجاها، طول مکث‌ها و درصد ناروانی در گفتار است. ابزارهایی مانند «شاخص شدت لکنت» (SSI-4) یا نرم‌افزارهای تحلیل صوت (مثل Praat) داده‌های عددی دقیقی برای مقایسه و رصد پیشرفت فراهم می‌کنند.
از سوی دیگر، معیارهای کیفی بر جنبه‌های ذهنی و تجربه‌ی فردی تمرکز دارند. این معیارها شامل تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی، سطح اضطراب در موقعیتهای اجتماعی و نگرش فرد نسبت به گفتار خود است. روش‌هایی مانند مصاحبه‌ی عمیق، پرسشنامه‌های استاندارد (مثل OASES) و مشاهده‌ی تعاملات روزمره در این دسته جای میگیرند.
ترکیب این دو رویکرد، به متخصصان کمک میکند تا نه‌تنها شدت لکنت، بلکه تأثیر آن بر عملکرد اجتماعی و روانی فرد را بسنجند. برای مثال، ممکن است فردی از نظر کمی نمره‌ی پایینی داشته باشد، اما از نظر کیفی، ناروانی گفتار به شدت بر شغل یا روابط او تأثیر گذاشته باشد. این یکپارچه‌سازی، پایه‌ی طراحی برنامههای درمانی شخصی‌سازی‌شده است.
1معیارهای اصلی در سنجش لکنت کدامند؟
معیارها به دو دسته کمی (مانند تعداد تکرار هجاها، درصد ناروانی) و کیفی (مانند اضطراب، خودپنداره) تقسیم میشوند. ترکیب این دو معیار، تصویر کامل‌تری از شدت لکنت و تأثیر آن بر زندگی فرد ارائه میدهد.
2-سنجش لکنت چقدر زمان میبرد؟
زمان ارزیابی بستگی به شدت لکنت و روشهای مورد استفاده دارد، اما معمولاً بین ۱ تا ۳ جلسه ۴۵ دقیقهای انجام میشود. در موارد پیچیده (مثل لکنت پنهان یا اختلالات همبود)، زمان بیشتری نیاز است