اختلال زبان و گفتار در هر یک از اشکال گوناگون زبان علت زیربنایی بیشتر اختلالات یادگیری است. اختلال در زبان شفاهی شامل مواردی چون آگاهی واجی، دیر زبان باز کردن، اختلالات مربوط به دستور زبان یا نحو،نارسایی در فراگیری واژگان و درک ضعیف زبان شفاهی است.بسیاری از دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری در موقعیت هایی که مستلزم تعامل های گسترده زبانی است و در مکالمه ها موفقیت چندانی به دست نمی‌آورند،و برای ادامه مکالمه مهارت کمی دارند. نوجوانان و بزرگسالان دچار اختلالات یادگیری غالباً در سراسر عمر از مهارت های زبان شفاهی و ارتباط زبانی با دیگران محروم اند. مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران با گرد آوری 46 نیروی متخصص گفتار درمانی، کاردرمانی و روانشناس کودک به بررسی تشخیص اختلال یادگیری و درمان اختلال زبان بیانی و دیگر مشکلات کودکان اختلال یادگیری به صورت تخصصی و با امکانات پیشرفته روز دنیا می پردازد.
اختلالات زبانی در مهارتهای زبان نوشتاری نیز ظاهر می شود و بر خواندن،نوشتن یا املا نیز تاثیر می گذارد.دانش آموزانی که در روخوانی دچار مشکل اند غالباً در زبان شفاهی خود نیز ناتوانی هایی زیر بنایی دارند. کودکان خردسال و از جمله پیش دبستانی هایی که اختلال هایی در زبان شفاهی دارند معمولاً مهارتهای زبان شفاهی را می‌توانند کسب کنند اما اختلال پایه زبان آنها غالباً چند سال بعد به صورت ناتوانی در خواندن (dyslexia)دوباره ظاهر می‌شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلالات زبانی در کودکان اختلال یادگیری
اختلال زبانی با اختلال در گفتار تفاوت دارد. اختلالات گفتاری نابهنجاری در گفتار است نظیر مشکلات تلفظی (مثلاً اینکه کودک نمی تواند صدای «ر» را تلفظ کند)،اختلال در صدا (مثلاً صدای خیلی گرفته) یا مشکلات روانی گفتار (لکنت).اختلالات زبانی خیلی گسترده‌تر است و اختلال در تمامی انواع ارتباط و رفتاری کلامی را در بر می‌گیرد،دیر زبان باز کردن،اختلال‌های واژگانی،معانی واژه یا مفهوم سازی،کاربرد نادرست قواعد نحوی،و درک ضعیف زبان.
بسیاری از دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری اختلالی زیربنایی در زبان دارند برخی از کودکان دچار تاخیر زبانی هستند.آنها ممکن است هرگز صحبت نکنند یا امکان دارد در سنی که زبان باید به طور معمول رشد یافته باشد از دامنه بسیار محدودی از لغات استفاده کنند. کودکی که تا ۴ سالگی حرف نزند تاخیر زبانی دارد.
در موارد زیادی وضعیتی نسبتاً شایع در کودکی مثل التهاب‌های گوش میانی ممکن است یادگیری زبان را به شدت دچار آسیب کند. مسئله التهاب گوش میانی ممکن است موجب ناشنوایی شود. ناشنوایی حتی اگر موقتی و خفیف باشد،چنانچه در زمانی رخ دهد که کودکان خردسال در مراحل حساس یادگیری زبان قرار دارند،ممکن است به تأخیر زبانی منتهی شود.
بعضی از کودکان حرف می‌زنند اما در جمله بندی کلمات را به شکلهای عجیب یا درهم ریخته ترکیب می کنند یا از کلمات نامناسب استفاده می نمایند. کودک مبتلا به این نوع نقص زبان ممکن است تازه در ۵ سالگی جملاتی نظیر «چرا او خوردن نمی کند؟» بگوید.این کودکان حتی اگر با محیط زبانی بدنی و فرصت کافی برای شنیدن و شرکت کردن در زبان انگلیسی استاندارد مواجه باشند،باز هم ممکن است چنین اختلال هایی در زبانشان پدید آید.
مطالعات تشخیص اختلال یادگیری نشان می دهد که دانش آموزان پیش دبستانی دچار انواع اختلالات زبان شفاهی غالباً بعدها در شکل های دیگر زبان نظیر خواندن و نوشتن نیز مشکل پیدا می کنند.باید دانست مشکلات شدید خواندن با مشکلات زبانی کودکان در سنین ابتدایی و مشکلات زبانی نوجوانان ارتباط دارد.
کودکانی که در خواندن ضعیف اند،در مقایسه با کودکان به هنجار از نظر خواندن،روانی کلامی ضعیف‌تر،واژگان گفتاری کمتر،مهارت های سازماندهی و یکپارچه سازی ضعیف در و توانایی جمله سازی کمتری دارند. این کودکان در معناشناسی،نحو و واج شناسی نیز کمبودهایی را نشان می دهند.
گفتار درمانی در اختلالات یادگیری
گاهی اختلالات زبانی،نا گویی دوران کودکی یا ناگویی رشدی نام می‌گیرد. ناگویی اکتسابی اصطلاح پزشکی است در مورد بزرگسالانی که توانایی صحبت کردن خود را به علت آسیب مغزی ناشی از سکته،بیماری یا تصادف از دست داده‌اند. اصطلاح ناگویی رشدی در مورد کودکانی به کار می‌رود که در اکتساب زبان شفاهی مشکلاتی جدی دارند که دلالت بر اختلال عملکرد دستگاه اعصاب مرکزی دارد.
احتمالاً بسیاری از دانش‌آموزان در پاره‌ای از اشکال زبان اختلال دارند: بعضی در شنیدن (دریافت اطلاعات نماد شنیداری)،عده‌ای در صحبت کردن (کاربرد نماد های شنیداری کلامی)،و برخی نیز در خواندن یا نوشتن زبان. کودک 3 ساله ای که دستورالعمل های ساده را متوجه نمی شود،کودک ۴ ساله ای که هنوز صحبت نمی کند و کودک ۱۰ ساله ای که نمی تواند بخواند یا بنویسد احتمالاً دچار اختلالات زبانی است.شواهد مربوط به رشد حاکی از آن است که نقایص شنیداری و زبانی عوامل بی نهایت مهمی در مشکلات یادگیری است،هرچند در مقایسه با جنبه‌های دیداری یادگیری از آنها غفلت شده است.
اختلالات زبان بیانی و دریافتی در اختلال یادگیری:اختلالات زبان شفاهی غالباً تحت عنوان اختلالات زبان دریافتی (مشکلات فهم زبان شفاهی و گوش دادن) یا اختلالات زبان بیانی (مشکلات کاربرد زبان شفاهی یا صحبت کردن) طبقه بندی می شوند.بعضی از کودکان دچار اختلالات کلی زبان هستند یعنی هم در زبان دریافتی و هم در زبان بیانی اختلال دارند. اختلالات کلی زبان هم بر فهم زبان و هم بر کاربرد آن تأثیر می‌گذارد.
اختلالات زبان دریافتی در اختلالات یادگیری: فرایند درک نظام کلامی،زبان دریافتی شفاهی خوانده می شود،هر اختلالی در این فرآیند ناگویی دریافتی نامیده می‌شود. زبان دریافتی پیش نیاز رشد زبان بیانی است.
برخی از کودکان معنای کلمه ای ساده را نیز درک نمیکنند. عده دیگری در واحدهای پیچیده‌تر و گفتار،نظیر جمله سازی یا واحدهای طولانی‌تر گفتار دچار مشکل اند. کودکی که دچار مشکلات زبان دریافتی است،ممکن است بتواند تک واژه‌هایی نظیر بنشین،صندلی،بخور و آبنبات او را بفهمد اما از فهم جمله ای که از آن واژه ها تشکیل شده است،نظیر «روی صندلی بنشینید و بعد آن آب نبات را» ناتوان باشد.بعضی از کودکان واژه ای را در متنی می فهمند اما قادر نیستند آن را به متن دیگری ربط دهند. واژه «در رفتن» ممکن است به معنای جابجا شدن از جای اصلی خود درک شود،اما وقتی در مورد نخ کش شدن جوراب زنانه،ترک کردن محل انجام وظیفه و جذب آن به کار برده می شود. امکان دارد کودک معنی آن را نفهمد.پژواک گویی عبارت از تکرار واژه ها یا جمله ها به روش طوطی وار بدون درک معنی آنهاست که شکل دیگری از اختلال زبان دریافتی است.
برخی از کودکان نمی‌توانند فرق سطوح زیر و بمی دو صدا را تشخیص دهند (تمایز صوتی) و عده دیگری نمی توانند صداهای مجزای یک واژه را تشخیص دهند یا نمی توانند صدا ها را ترکیب کنند و کلمه بسازند. اختلال دیگر در زبان دریافتی اختلال در تشخیص بخش های کوچک کلمه در جمله (تمایز تکواژی) است. به طور مثال ممکن است کودک نتوانند تفاوت صدای «ز» را در دو کلمه «رُز» و « رُس» تشخیص دهد.
فرآیند تولید زبان گفتاری زبان شفاهی و اختلال در این فرآیند ناگویی بیانی نامیده می شود. کودکان دچار این اختلال برای مشخص نمودن خواسته‌هایشان از اشاره و حرکات بیانگر سود می‌جویند. کودکان دچار اختلال زبان شفاهی قادرند حرف‌هایی را که زده می شود بفهمند،آنها هیچ گونه فلج ماهیچه ای که مانع صحبت کردنشان شود ندارند و از عهده تکالیف غیرکلامی بر می آیند. با اینهمه این کودکان در تولید گفتار یا صحبت کردن دچار مشکل اند.
گفتار درمانگر آن چند عارضه بالینی را درباره زبان بیانی مشخص کرده‌اند. نام پریشی عبارت از اشکال در پیدا کردن کلمه یا اختلال در به خاطر سپردن و بیان کلمه هاست. کودکان دچار نام پریشی ممکن است از کلمه ای مثل «چیز» به جای هر شیئی که نام آن را به خاطر نمی آورند،استفاده کنند. یا امکان دارد سعی کنند با توضیحات مقصود خود را بیان کنند. به طور مثال،وقتی از دختر ۱۰ ساله ای خواسته شد که بگوید ناهار چه خورده است،او به توصیف جزئیات پرداخت و گفت: «یه چیز قرمز گرد که دورش سیب زمینی ریخته بودند» ولی کلمه گوجه‌فرنگی را به یاد نمی آورد. عارضه دیگر اختلال حرکتی است. در این عارضه کودک صدای واژه را به خاطر می آورد،اما با اینکه دچار فلج نیست نمی‌تواند به طور ارادی نظام عضلانی اندام های گفتاری خود را حرکت یا تغییر دهد تا صوت های مناسب را ادا نماید.در نوعی دیگر از اختلال زبان شفاهی کودک تک واژه ها یا عبارت های کوتاه را می گوید اما برای ساختن جمله دچار مشکل می‌شود.