توانبخشی آسیب مغزی و کاردرمانی آسیب مغزی

آسیب‌ های مغزی به طور فزاینده‌ ای شایع می باشند و تاثیر آن ها بر زندگی افراد می‌ تواند ویران‌ گر و دشوار باشد. با توجه به این‌ که کدام بخش از مغز و تا چه حد آسیب دیده است، اختلالات می‌ توانند عملکرد های فیزیکی همچون راه رفتن، استفاده از دست‌ ها و پا ها، یا عملکرد های ذهنی و گفتار فرد را تحت تاثیر قرار دهند. محدودیت‌ های این فعالیت‌ ها می‌ توانند موجب کیفیت پایین زندگی و خروج فرد از زندگی اجتماعی شود. کلینیک توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران، با انجام ارزیابی های دقیق توانبخشی آسیب مغزی، به ارائه خدمات کاردرمانی آسیب مغزی، گفتاردرمانی آسیب مغزی و… به بیماران می پردازد و در زمینه استقلال فردی بیماران به صورت ارائه خدمات کاردرمانی در منزل کمک کننده می باشد.

علائم آسیب مغزی در کودکان

کودکان با آسیب مغزی علائم و نشانه های مختلفی را نشان می دهند و بسته به محل آسیب در مغز و شدت آسیب علائم مختلفی را نشان می دهند. این علائم شامل مشکلات حرکتی مانند، ضعف عضلات، اسپاستیسستی، مشکل در راه رفتنن و نشستن، اختلال در بلع و صحبت کردن، مشکلات در جویدن و تغذیه از جمله مشکلات گفتاری این کودکان می باشد، همچنین مشکلات ذهنی نظیر اختلال در حافظه، مشکلات پردازش اطلاعات، برنامه ریزی حرکتی، حل مسئله و درک کلامی در این کودکان به وضوح مشاهده می شود.

مدل های توانبخشی

مدل‌ ها در توانبخشی آسیب مغزی، ابزارهای مناسبی جهت تسهیل فرایند فکر کردن در خصوص درمان و توضیح درمان برای بیمار و بستگان هستند و ما را قادر به مفهوم‌ سازی نتایج می‌ کنند. یکی از اولین تلاش‌ ها برای ارائه مدل‌ های درمانی برای افراد مبتلا به آسیب مغزی توسط بروکا ارائه شده است. بروکا در این خصوص مدل‌ های درمانی زیر را مطرح کرد:

1. عدم مداخله؛ اجازه دادن به طبیعت اختلال که مسیر خود را طی کند و توسط سایر کارکرد ها جبران شود.

2. وسایل کمکی؛ که به موجب آن بیماران کمک می‌ شوند تا بیشترین عملکرد را با استفاده از وسایل کمکی داشته باشند.

3. تمرین یا تحریک؛ احتمالاً رایج‌ ترین تکنیک درمانی به طور عمده در این گروه قرار می‌ گیرند که تمرین‌ هایی برای تقویت توانایی باقی مانده به بیمار ارائه می‌ دهند.

4. به حداکثر رساندن؛ که در آن درمانگران از طریق روش‌ هایی مانند تقویت مثبت و بازخورد تمایل به حداکثر رساندن میزان، سرعت و سطح یادگیری دارند.

5. درمان عملکرد مغز و یا تحریک مستقیم؛ که قصد دارد به تمرکز و یا هدایت تکالیفی برای مناطق خاصی از مغز به منظور افزایش فعالیت یا بازسازی عملکرد آن‌ ها داشته باشد.

6. ترکیب درمان‌ های پزشکی، بیوشیمیایی و جراحی با درمان‌ های دیگر.

اگر چه این مدل‌ ها ممکن است حالت‌ های توانبخشی را توصیف کنند، اما به نظر می‌ رسد بیشتر لیستی از سرفصل‌ ها باشند تا مدل‌ های نظری.

روش های کاردرمانی بیماران

یک مدل نظری نزدیک‌ تر به مدل‌ های درمانی آسیب مغزی، مدل مداخله‌ ای نوروفیزیولوژیک است که توسط گراس و شوتز پیشنهاد شده است. مراحل این مدل عبارتند از: کنترل محیط، شرطی‌سازی محرک- پاسخ، آموزش مهارت، جایگزینی راهبرد چرخه شناختی. گراس و شوتز بر این باورند که این مراحل سلسله مراتبی هستند به طوری که:

• بیمارانی که نمی‌ توانند یاد بگیرند توسط روش‌ های کنترل محیطی تحت درمان قرار می‌ گیرند.
• بیمارانی که می‌ توانند یاد بگیرند، اما نمی‌ توانند تعمیم دهند، نیاز به شرطی‌ سازی پاسخ – محرک دارند.
• بیمارانی که می‌ توانند یاد بگیرند و تعمیم دهند، اما نمی‌ توانند خودشان را نظارت کنند، بایستی مهارت‌ ها را آموزش ببینند.
• بیمارانی که می‌ توانند خودشان را نظارت کنند، از راهبرد های جایگزینی بهره می‌ برند.
• بیمارانی که می‌ توانند تمام موارد بالا را مدیریت کنند و قادر به تعیین اهداف خود هستند، بهترین مورد برای درمان‌ هایی هستند که مدل‌ های شناختی را به کار گیرند.

اگر چه در چنین مدل سلسله مراتبی، نظم خاصی حکم فرماست، اما بسیار بعید است که توافق مطلق بین کاردرمانان آسیب مغزی در خصوص توانایی یادگیری و بسط یک بیمار خاص وجود داشته باشد. ناتوانی در یادگیری همیشه به سهولت شناسایی نمی‌ شود. ما می‌ دانیم که حتی افراد با آسیب‌ های مغزی که تجربه اغما داشته‌ اند، درجه‌ ای از یادگیری را دارند. علاوه بر این، ممکن است یادگیری به موارد دیگر تعمیم داده شود. علی‌ رغم شک و تردید های موجود، می‌ توان گفت که مدل گراس و شوتز نقش مهمی در ترغیب درمانگران جهت چاره‌ اندیشی درباره راه‌ های مقابله با مشکلات موجود در توانبخشی دارد.

کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی

از جمله خدمات درمانی مفید در زمینه کودکان با آسیب مغزی، کاردرمانی حرکتی، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می باشد، خدمات توانبخشی به کودکان با آسیب مغزی کمک می نماید توانایی های آسیب دیده خود را تقویت کرده و مهارت های حرکتی خود را بهبود بخشند و تعاملات اجتماعی خود را بازیابند. خدمات کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می توانند کودک را در بهبود روند زندگی مستقل یاری رساند و او را برای استفاده از خدمات اجتماعی و تحصیلی عمومی آماده نماید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن تجهیزات روز دنیا در حیطه توانبخشی آسیب مغزی مانند مکانوتراپی و ماساژ درمانی به درمان کودکان با آسیب های مغزی مانند ضربه مغزی و فلج مغزی می پردازد.

پس از آسیب مغزی، افراد اغلب با طیف وسیعی از چالش ‌ها – جسمی، شناختی و عاطفی – روبرو می‌ شوند. کاردرمانگران با پرداختن جامع به این حوزه ‌ها، به بازماندگان آسیب مغزی کمک می ‌کنند تا دوباره در فعالیت ‌های معنا دار مشارکت کنند. برخی از رایج‌ ترین حوزه‌ هایی که ما از آن ها حمایت می ‌کنیم، عبارت اند از:

-فعالیت ‌های زندگی روزمره: حمام کردن، لباس پوشیدن، غذا خوردن، آراستن و موارد دیگر

-فعالیت‌ های ابزاری زندگی روزمره: آماده ‌سازی غذا، نظافت، خرید، مدیریت امور مالی، مراقبت از حیوانات خانگی یا کودکان و مدیریت داروها

-بازگشت به کار یا مدرسه: کمک به افراد برای بازگشت به نقش‌ های قبلی یا کشف فرصت‌ های شغلی یا آموزشی جدید

-مشارکت در اوقات فراغت و بازی: کمک به افراد برای بازگشت به سرگرمی ‌های قدیمی مانند ورزش، صنایع دستی و بازی‌ های رومیزی، یا تشویق آن ها به کشف علایق جدید شادی ‌آور

-خواب: ایجاد روال‌ های سالم که از بهبود مغز و رفاه عاطفی حمایت می ‌کند

-مشارکت اجتماعی: بازسازی مهارت ‌های اجتماعی و اعتماد به نفس برای بازگشت به ارتباط با خانواده، دوستان و جامعه

-تغییرات محیطی: تطبیق فضاهای خانه، کار و جامعه برای ارتقای ایمنی، سهولت حرکت و استقلال بیشتر

کاردرمانی حول محور مشارکت معنا دار است، نه فقط تمرینات جداگانه. ما مغز را برای کارهای دنیای واقعی از طریق فعالیت ‌های گرم ‌کننده مانند کشش، استراتژی ‌های شناختی، تمرینات بینایی، تمرینات تعادل، تنفس عمیق، تحریک الکتریکی و موارد دیگر آماده می ‌کنیم – همه با هدف افزایش مشارکت در مشاغلی که بیشترین اهمیت را دارند. کاردرمانگران (OT) متخصصان توانبخشی هستند که می ‌توانند به طور مستقل یا به عنوان بخشی از یک تیم چند رشته‌ ای برای ارزیابی و درمان افراد کار کنند تا زندگی روزمره را آسان ‌تر کنند. کاردرمانگران با افراد و خانواده ‌های آن ها از نزدیک ارتباط برقرار می ‌کنند تا مشخص کنند که چگونه آسیب یک فرد بر زندگی روزمره آن ها تأثیر می ‌گذارد. پس از آسیب مغزی تروماتیک، کاردرمانی (OT) می ‌تواند به شما کمک کند تا مهارت‌ های فیزیکی مورد نیاز برای مشارکت در کار، مدرسه و زندگی روزمره را دوباره به دست آورید. کاردرمانی نقش اساسی در توانبخشی پس از آسیب مغزی تروماتیک دارد. این نه تنها به افراد می ‌آموزد که چگونه تا حد امکان کارآمد باشند، بلکه آن ها را تشویق می‌ کند تا نسبت به تنظیمات ذهنی باز داشته باشند. این برای سازگاری با زندگی پس از آسیب مغزی و اطمینان از یک انتقال آرام به فعالیت‌ های روزمره بسیار مهم است.

منابع:

biausa.org

connectivity.org.au

brainline.org

filntrehab.com

سوالات متداول:

1.  کاردرمانی برای کودکان آسیب مغزی چه کار می کند؟

کاردرمانی جسمی حرکتی به تقویت عضلات اندام ها و بهبود هماهنگی حرکتی کودک و بازیابی توانایی های حرکتی مانند راه رفتن و نشستن کمک می نماید. کاردرمانی ذهنی همچنین به بهبود مهارت های ذهنی نظیر حافظه، ادراک، حل مسئله و مهارت های برنامه ریزی کمک می نماید و ارتباط اجتماعی کودک را بهبود می بخشد.

2.گفتاردرمانی در کودکان آسیب مغزی چه کمکی می کند؟

گفتاردرمانی در کودکان با آسیب مغزی به بهبود مهارت های بلع و غذا خوردن در کودکان کمک می نماید و کودک را در جهت گفتار قابل فهم و روان و ایجاد ارتباط کلامی مناسب یاری می دهد.