تقویت توجه و تمرکز در کودکان

از بهترین روش ها برای تقویت توجه و تمرکز کودکان، بازی ها می باشند و نکته مهم برای اثر گذاری بیشتر بازی با کودکان، جذاب بودن آن می باشد. با توجه به سن کودک و هم چنین میزان کمبود توجه و تمرکز در او، از بازی های گوناگونی می توان استفاده کرد. توجه مداوم یا گوش به زنگی توانایی حفظ توجه به یک محرک منفرد یا یک تکلیف در دوره­ ای از زمان می ­باشد و بطور ذاتی با برانگیختگی در ارتباط است. بیشترین طول زمانی که فرد می­ تواند توجه خود را حفظ کند اغلب گستره­ ی توجه نامیده می­ شود. جهت درمان توجه و تمرکز در کودکان می توان از تمرینات کاردرمانی توجه و اتاق تاریک استفاده نمود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر با درنظر گرفتن تمرینات متنوع برای تقویت توجه و تمرکز در کودکان و هم چنین روش های درمانی نشانه های عدم تمرکز در کودکان در غرب و شرق تهران فعالیت می کند.

سطح توجه مداوم حتی برای یک تکلیف متفاوت است. در رانندگی، توجه مداوم در دوره ­ای از زمان ما را قادر می­ کند تا جاده را بازبینی کرده و هر تغییری را که نیاز به عمل دارد تشخیص دهیم. هشدار محدوده­ ی مسیر خط­کشی شده یا حضور یک وسیله­ ی نقلیه توجه را تا سطح مورد نیاز برای تصمیم­ گیری و انتخاب پاسخ بالا می­ برد.

بهبود توجه و تمرکز در کودکان

عدم تمرکز و ناتوانی در حذف اطلاعات بیهوده توسط مغز، منجر به ایجاد یک سوال می‌گردد، چگونه ما ویژگی‌های موجودیت را انتخاب می‌کنیم و چه اتفاقی برای سایر داده‌‌ها می‌افتد؟ آزمایشات انجام گرفته در ۱۹۵۰ به این سوال با بررسی پدیده‌ی Cocktail party پاسخ می‌دهد. آزمودنی‌ها با دو جریان متفاوت گفتاری مواجه شدند، هرکدام با یک گوش، بوسیله هدفون از آزمودنی‌ها خواسته شد تا فقط به یک کانال از طریق تکرارکردن آن چه می‌شنوند گوش فرا دهند. زمانی که از نظر فیزیکی بین صدا‌ها تفاوت وجود داشت، برای مثال جنسیت گوینده یا شدت صدا، آزمودنی‌ها قادر بودند تا به پیام شنیداری انتخاب شده گوش فرا دهند و آن چه را که شنیده‌اند تکرار کنند. زمانی که هر دو جریان صدا‌های یکسانی داشت، سخت بود تا معنای دو پیام را از هم افتراق دهند. این آزمایشات اولیه پیشنهاد داده است که انتخاب، بعد از ذخیره‌ی موقت و قبل از پردازش معنایی صورت می‌گیرد.

آزمایشات بعدی برخی از یادآوری‌ها را از کانالی که مورد توجه قرار نگرفت توضیح داده‌اند، در واقع این اطلاعات فیلتر نشده‌اند اما به آن‌ها توجه شده است، مثل کم کردن صدای یک رادیو یا تلویزیون. پیام اصلی از طریق سایر اطلاعاتی که مورد توجه قرار گرفته‌اند، بدست آمده است. سطح پردازش اطلاعاتی که مورد توجه قرار نگرفته‌اند ممکن است به این که آیا مربوط‌ اند یا نامربوط و به بار درکی آن‌ها در آن زمان وابسته باشد. زمانی که بار درکی پایین است، ظرفیت توجه بیشتری در دسترس است. به مثال مهمانی برگردید، زمانی که محرک موجود خسته کننده باشد، توجه می‌تواند بر سایر مکالمات در اتاق معطوف شود.

توجه انتقالی و تقویت توجه در کودکان

توجه انتقالی، توانایی انتقال توجه بین دو یا چند محرک یا تکلیف می­ باشد. تمرکز توجه ما دائماً با ویژگی­ های محیط و تکلیفی که انجام می­ دهیم تغییر می­ کند. ما توجه مان را به مکان­ های مختلف- به محرک­ های موجود در اتاق یا در خیابان به اشیا و به افراد و بدنمان هدایت می­ کنیم. این نوع از توجه به توانایی تغییر تمرکز بین تکلیف در یک روش تطابق یافته و انعطاف­ پذیر با نیازهای شناختی مختلف وابسته است. توجه انتقالی در پاسخ به یک محرک محیطی، که ممکن است یک صدا یا نور یک تصویر در حال حرکت در محیط میدان بینایی باشد، رخ می­ دهد. صدای غیرمنتظره، حرکت رفلکسی سر را به سمت منبع صدا تحریک می­ کند. در بینایی، توجه توسط حرکت تصویر و حرکت چشم­ ها در مسیری که به سمت تصویر می ­رود با تمرکز روی فرورفتگی رتینا تحریک می ­شود. این انتقال­ های سریع توجه به یک مکام جدید خودکار هستند و می­ توانند با یا بدون حرکات چشم اتفاق بیفتد. زمانی که توجه به یک مکان جدید انتقال می ­یابد، پردازش «بالا به پایین» توجه را در آن مکان حفظ می­ کند. انتقال­ هایی که بر پایه ­ی شی هستند، در عملکرد تکلیف با اشیاء مختلف رخ می­ دهد. حتی حرکت ساده ­ی ریختن آب از کتری به داخل فنجام شامل توجه به کتری و سپس انتقال توجه به فنجان می ­باشد. در برخی شرایط، انتقال توجه مخفی رخ می ­دهد، برای مثال زمانی که درسینما به فردی که دیر رسیده بدون حرکت چشم­ ها از پرده راه می دهیم. بررسی انتقال توجه در سه مرحله توصیف شده است: عدم درگیر شدن، انتقال و درگیری شدن، که نواحی مختلف مغز درگیری می­ باشند. فقدان آشکار انتقال توجه در افرادی که آسیب مغزی دارند ممکن است به عنوان حرکات تصادفی چشم، یک نگاه ثابت و عدم توانایی برای انجام حرکات ارادی چشم بروز کند، یا سبب انعطاف ناپذیری شناختی، بسته به وسعت و مکان ضربه گردد. با انجام روش های کاردرمانی و تقویت توجه و تمرکز در کودکان می توان به تقویت توجه انتقالی کودک نیز کمک کرد.

چند تکلیفی و درمان عدم تمرکز

توجه تقسیم شده، توانایی توجه به دو یا چند محرک یا تکلیف در یک زمان می­ باشد، که اغلب به عنوان چند تکلیفی از آن یاد می­ شود. در زندگی روزمره، ما اغلب بیشتر از یک کار را در یک زمان انجام می­ دهیم. چند تکلیفی، ویژه زندگی در محل کار و خانه برای بیشتر افراد می­ باشد. در این مورد، ما باید توجه­ مان را بین دو یا چند فعالیت رقیب تقسیم کنیم. تکالیفی که توسط شبکه­ های مغز در مناطق اناتومیکی نزدیک تنظیم می­ شوند، با هرکدام از تکالیفی که توسط نواحی فضایی کنترل می­ شوند تداخل خواهند داشت، که بعنوان فرضیه ­ی فاصله­ ی عملکردی شناخته شده است، که نشان می­ دهد توجه نامحدود می­ باشد و بنابراین در هر زمانی در حال رقابت می باشد. آن­هایی که تئوری­ های ظرفیت را حمایت می­ کنند، پیشنهاد کرده ­اند که مغز پردازنده­ های گوناگونی دارد که می ­تواند به انواع مختلف محرک­ های وارد شونده سازمان­دهی گردند. اگر دو تکلیف به منبع یکسان وابسته باشند، عملکرد هریک یا هر دو در پدیده­ی تداخل کاهش می­ یابد. با این حال، اگر منابع پردازشی مختلف برای هر تکلیف مورد استفاده قرار گیرند، با هم تداخل نمی­ کنند و عملکرد تکالیف دوگانه زمانی که هرتکلیف به تنهایی تکمیل شود، می ­تواند خوب باشد. روش های درمانی مختلفی برای تقویت توجه چند تکلیفی یا همان توجه تقسیم شده وجود دارد که به کودک در تقویت توجه و تمرکز نیز کمک می کند.

توجه تقسیم شده

بیشتر مطالعات اخیر بر روی عملکرد رانندگی، حمایت این یافته­ ها را آشکار ساخته است، که پیشنهاد می­ دهند عملکرد رانندگی به ماهیت تکلیف دوگانه وابسته است، شامل درجه­ ای که آن­ ها همان مدالیته­ ی حسی و سطح نیاز توجهی را تقسیم می ­کنند. برای مثال، مکالمات مسافران بر روی رانندگی مؤثر نمی­ باشد. با این حال، استفاده از گوشی موبایل و نوشتن پیامک به طور پیشروند ه­ای تاثیر مشخصی روی عملکرد می­ گذارد. مکالمات رانندگان با گوشی موبایل بی­ توجهی را نشان داده و نسبت به راننده ­ای که در مکالمات تلفن همراه درگیر نمی ­شود کمتر از 50 درصد اطلاعات در محیط پردازش می­ شوند. توانایی انجام چند تکلیف یک مهارت پسندیده می­ باشد، که منجر به بهبود کارایی می­ گردد. شواهد نشان می ­دهد که نگرش­ هایی به سمت چند تکلیفی وجود دارد، و ارزش­ آن­ ها که به بافتار و فعالیت ­هایی که ممکن است استفاده شوند، بستگی دارد. Phil Cooke، در یک نقد از چندتکلیفی، پیشنهاد کرد که یکی از موارد ارزشمند در قرن 21، توجه تقسیم نشده خواهد بود. برخی فرضیات رایج این ادعا را دارند که افراد محقق بیشتر یا کمتر از دیگران در چندتکلیفی مهارت دارند، و این سؤال مطرح می­شود که چگونه افراد با هم تفاوت دارند. این تفاوت­ ها ممکن است توسط تاثیر تمرین شرح داده شود، چرا که با تکرار تکلیف، عملکرد برای تکالیف پیچیده و ساده مانند خواندن در حین نوشتن دیکته بهبود می ­یابد. گزارش تکالیف کاری پیچیده این مسئله را مطرح کرده است که متخصصان آموزش دیده مثل خلبان­ ها در چند تکلیفی مهارت دارند به خاطر این که آن­ ها در اجرای تکالیف به طور وسیعی تجربه دارند. یک توضیح دیگر اغلب تفاوت در عملکرد چند تکلیفی را ارائه داده است که مربوط به جنسیت می ­باشد. Mantyla در سال 2013 این مسئله را مطرح کرد، که یافته­ های وی فرضیات ظرفیت بالای زنان را برای انجام تکالیف چندگانه حمایت نمی­ کند. شرایط تحقیقات بیرونی، ممکن است این نتایج را نفی کنند. یافته­ های Schneider  و Offier در سال 2011، در مورد این که مادرهای در مقایسه با پدرها در هفته 10 ساعت بیشتر صرف انجام مهارت­ های چند تکلیفی می­ کنند، و آن که این مهارت­ ها با کارهای خانه و مراقبت از کودک در ارتباط هستند، ممکن است اختلاف این تکالیف خاص را نشان دهد.

سیستم های توجهی و تقویت تمرکز

خلاصه برای برخی فعالیت­ ها آشکار است که چند تکلیفی تأثیر معناداری روی عملکرد ندارد، در حالی که برای دیگران می­ تواند بشدت عملکرد را مختل سازد. این مسئله به نواحی آناتومیکال درگیر در تکالیف، ظرفیت اخیر و نیازهای سیستم توجهی وابسته می ­باشد. به نظر می­ رسد که عملکرد می­ تواند توسط تأثیر یک تمرین در حالی که تلاش توجهی لازم است تعدیل  گردد. تاکنون بر اجزای مختلف توجه و پایه­ ای بودن آن برای تمام عملکردهای شناختی تأکید شد. روانشناسان نقش توجه را در شناخت از پایان قرن نوزدهم در زمانی که William James بین دو نوع توجه تفاوت قائل شد در نظر دارند. روش فعال شامل پردازش «بالا به پایین» وابسته به اهداف و انتظارات فرد می باشد، و روش غیرفعال، واکنش به محرک­ های خارجی در یک شیوه ­ی «پایین به بالا» است. بسیاری از تحقیقات در مورد توجه، این مسئله را مورد توجه قرار داده ­اند که ما چگونه محرک ­ها را تشخیص داده و به آن­ ها در محیط بیرونی پاسخ می­ دهیم. شما می توانید با انجام روش های مختلف درمانی به تشخیص محرک ها پاسخ داده و آن ها را تقویت کنید و هم چنین به تقویت تمرکز کمک کنید.

تمریناتی در زمینه کاردرمانی بیش فعالی و توجه و تمرکز در کودکان

رادیو را در اتاق قرار دهید، یک متن بخوانید و یادداشت‌هایی راجع به آن بنویسید. هر موردی در رادیو که توجه شما را جلب کرده و حواس شما را از کارتان پرت می‌کند را یادداشت کنید. آیا آن یک صدای غیرمعمولی می‌باشد؟ یا یک صدای آشنا در رادیو است؟ تجربه شما چگونه با تئوری‌های توجه انتخابی شنیداری مرتبط می‌شود؟

توجه انتخابی در جهان بینایی، مکانیسمی ‌‌است که نظرکردن، به دیدن تبدیل می‌کند. یک مثال از این مسئله، اسکن‌کردن قفسه سوپر مارکت برای پیدا کردن یک پاکت مخصوص حبوبات است، که ما آن‌هایی را که شبیه نمی‌باشند نادیده می‌گیریم و می‌توانیم به طور انتخابی به پاکتی که می‌خواهیم بخریم توجه کرده و آن را تفسیر کنیم. مفسر‌های مختلف از این که توجه به علت محدودیت‌های بسیار در ظرفیت‌مان جهت پردازش اطلاعات بینایی، انتخابی می‌باشد حمایت کرد‌ه‌اند که منجر به مفهوم رقابت محرک‌ها برای منابع محدود می‌شوند. شواهدی در انسان‌ها برای رقابت عصبی با استفاده از FMRI یافت شده است، که محرک‌های مختلف بینایی هم بطور متوالی و هم هم‌زمان وجود دارند. مطالعات مختلف نشان داد که بازنمود‌های هم‌زمان، پاسخ‌های ضعیفی را نسبت به بازنمود‌های متوالی تحریک می‌کنند که علت آن رقابت بین آن‌ها می‌باشد.

سوالات متداول:

1-چه بازی‌ها و فعالیت‌هایی برای تقویت توجه و تمرکز مفید هستند؟
بازی‌هایی که نیاز به تمرکز و تفکر دارند، مانند پازل‌ها، بازی‌های حافظه، و لگو، می‌توانند به تقویت توجه و تمرکز کمک کنند. فعالیت‌های حرکتی مانند یوگا، شنا، یا بازی‌های تعادلی نیز می‌توانند مفید باشند. این فعالیت‌ها نه تنها توجه را بهبود می‌بخشند، بلکه هماهنگی حرکتی و مهارت‌های شناختی را نیز تقویت می‌کنند.

2- آیا ورزش می‌تواند به بهبود توجه و تمرکز کمک کند؟
بله، ورزش منظم به افزایش جریان خون به مغز و بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند. فعالیت‌های بدنی مانند دویدن، شنا، یا یوگا می‌توانند به کاهش استرس، افزایش انرژی، و بهبود تمرکز کودکان کمک کنند. ورزش همچنین باعث ترشح اندورفین می‌شود که به بهبود خلق و خو و کاهش بی‌قراری کمک می‌کند.