مرکز اوتیسم تهران در زمینه تشخیص و درمان کودکان اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم از درمان های توانبخشی کودکان اوتیسم می باشد که در مرکز دکتر صابر ارائه می گردد. متخصصان مجرب و کارآزموده مرکز با استفاده از تکنیک های روز دنیا و تجهیزات پیشرفته نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری، سنسوری روم، ماساژ درمانی، رفتاردرمانی و… به درمان تخصصی کودکان اوتیسم می پردازند. یکی از مشکلات کودکان اوتیسم ، مشکلات حسی آنان است مانند مشکل در لباس پوشیدن ، غذا خوردن، واکنش به نورهای خاص و… که با استفاده از تکنیک های درمانی بهبود می یابد. ممکن است کودک شما ایده های خاصی در مورد لباس پوشیدن داشته باشد. ممکن است حساسیت لمس منجر به پوشیدن لباسهای خاص بشود. ما در اینجا در خصوص فرآیند لباس پوشیدن و روشهای آموزش کودک در مستقل لباس پوشیدن صحبت خواهیم کرد.شاید کودک در پوشیدن لباسهای خاص اصرار داشته باشد. ممکن است سویشرت آستین بلند کلاه دار را در تابستان بپوشد. یا شاید در پوشیدن لباس نازک در زمستان اصرار داشته باشد. آموزش کودک در سنین پایین در مورد اینکه متناسب با هوا لباس بپوشد یک روش کمک کننده برای سالهای بعد خواهد بود.
اوتیسم و لباس نپوشیدن کودک
در مواجهه با حساسیت به لباس پوشیدن در کودکان اوتیسم، بهتر است کودک را در فرآیند انتخاب لباس دخیل کنید.کودک را در فرآیند انتخاب لباس دخیل کنید و به او آموزش دهید که این مورد چطور در او حس مسئولیت فردی ایجاد خواهد کرد. انتخاب لباس میتواند با کودک سه سال به بالا انجام شود. از یک جمله یا اصطلاح در انتخاب لباس استفاده کنید. مثلاً بگویید زیرپوش آبی، تیشرت سفید و جوراب سفید به کودک کمک کنید نسبت به آیتمها توجه کند. ساکت باشید و تنها از کلمات کم استفاده کنید تا تمرکز کودک معطوف به لباس پوشیدن شود نه کلمات اضافی که شما میگویید.
با بالا رفتن سن اگر علاقه خود را در انتخاب لباس بیان کرد، او را تشویق کنید تا آن کار را انجام دهد و با بعضی کلمات حس استقلال را در او تقویت کنید. مثلاً بگویید خیلی خوب پیراهن گرم برای یک روز سرد.
برای بسیاری از کودکان طیف اوتیسم، لباس نپوشیدن به صورت جزئی یا کامل رایج است و به نظر می رسد در نامناسب ترین زمان ها اتفاق می افتد. به عنوان والدین، این وظیفه ماست که به کودک کمک کنیم تا بفهمد چرا باید لباس هایش را بپوشد. هر کودکی منحصر به فرد است، بنابراین درک این که چرا می خواهد لباس هایش را درآورد، می تواند دشوار باشد. ممکن است از احساس لباس روی بدن شان خوش شان نیاید، یا ممکن است سعی کنند توجه شما را به چیز دیگری جلب کنند. برخی از کودکان اوتیسم ممکن است فقط حرکات لازم برای درآوردن لباس را دوست داشته باشند یا ترجیح دهند پارچه کمتری روی بدن شان باشد. در حالی که رفتار لباس نپوشیدن می تواند منجر به ناامیدی بزرگسالان شود، ممکن است دقیقاً همان چیزی باشد که کودک در آن لحظه می خواهد یا نیاز دارد. در حالی که یک علت قطعی وجود ندارد، چندین محرک بالقوه وجود دارد که می تواند منجر به لباس نپوشیدن توسط کودکان اوتیسم شود. این ها می توانند به سادگی ناراحتی ناشی از ورودی حسی تا یک تکنیک تنظیم هیجانی باشند. بسیاری از کودکان اوتیسم ممکن است نسبت به تجربیات حسی بیش از حد حساس باشند. این می تواند باعث شود که پارچه لباس احساس ناراحتی ایجاد کند و آن ها بخواهند لباس هایشان را درآورند. برخی از کودکان ممکن است از احساس تنگی لباس روی بدن شان خوش شان نیاید و لباس های گشاد بخواهند. برخی دیگر ممکن است به چسبندگی لباس های تنگ تر نیاز داشته باشند. برخی از لباس ها ممکن است خارش دار یا زبر باشند. درآوردن لباس ممکن است تنها راهی باشد که آن ها می توانند از این حساسیت های حسی رهایی یابند. رفتار لباس نپوشیدن نیز با دشواری در تنظیم هیجانات مرتبط است. اگر روال یک کودک اوتیسم به هم بخورد، ممکن است لباس هایش را درآورد تا ناامیدی خود را نشان دهد. این می تواند راهی برای آن ها باشد تا به دلیل غیر قابل پیش بینی بودن تغییر روال، حس کنترل را دوباره به دست آورند. در این مدت، ممکن است رفتارهای مناسب و نحوه ابراز ناامیدی های خود را درک نکنند. اولین راه برای تشویق فرزندان تان به پوشیدن لباس، این است که بفهمید چرا آن ها را در می آورند. هنگامی که بدانید آیا این یک مشکل حسی، هیجانی یا ترجیح شخصی است، می توانید برای تشویق آن ها به پوشیدن لباس تلاش کنید.
پوشیدن لباس کودکان اوتیسم
به کودک آموزش دهید که لباسهای خود را بپوشد و در بیاورد. اگر توانایی اجرای کامل مهارت لباس پوشیدن را نداشت فعالیت را به اجزای کوچکتر تجزیه کنید. برای کاهش مشکلات ناشی از حساسیت به لباس پوشیدن در کودکان، آموزش مهارت لباس پوشیدن باید بهصورت مرحلهای انجام شود. معمولاً کودکان درآوردن لباس را زودتر از پوشیدن یاد میگیرند. کودک را در زمان اجرای فعالیت تشویق کنید. این فعالیت به کودک یاد میدهد که چطور لباس را در آورد و کدام قسمت لباس کدام قسمت بدن را پوشش میدهد. در زمان آموزش کودک را به عجله نیندازید. عجله منجر به استرس شده و استرش شانس یادگیری را کاهش میدهد.
اگر وقت کافی ندارید ادامه آموزش را به روزهای بعد موکول کنید. فقط مطمئن شوید که زمان کافی برای حداقل تمرین ۳ بار در هفته وجود داشته باشد. برای شروع فرآیند آموزش لباس پوشیدن ابتد از آیتمهای ساده استفاده شود. جوراب معمولا سفت و به دقت زیادی برای صحیح پوشیدن آن نیاز است. یک زیر پیراهن آستین کوتاه یا رکابی برای شروع مورد مناسبی است. پوشیدن زیر پیراهن یک مهارت چند جزئی است. اگر کودک میتواند سر خود را از لباس رد کند شما به کودک در پوشیدن آستینها را پوشید اجازه این کار را به او بدهید. سپس میتوانید کودک را در رد کردن سر از لباس حمایت کنید. سبک خاصی برای لباس پوشیدن وجود ندارد و به کودک اجازه بدهید با سبک خود و آن طور که راحت است لباس بپوشد.
بعد از اینکه کودک لباس را پوشید به آرامی لباس را از تن او در بیاورید. از انواع لمسها (زبر/نرم) که برای کودک لذتبخش است استفاده کنید. بخندید و از کلمات زیاد استفاده نکنید. این چند ثانیه در برقراری ارتباط در زمان لباس پوشیدن مهم است. این لمسها کودک را در حین انجام فعالیت معنیدار مورد تایید قرار میدهد. بعد از اینکه کودک تمام آیتمهای لباس را پوشید بخندید و بگویید که چقدر جالب و زیبا به نظر میرسد. به خودتان اجازه دهید که برای چند لحظه احساس غرور کنید و بدانید که در حال کمک به خودم برای مستقل شدن هستید.
راهکارهای ساده برای کمک به کودک اوتیستیک در پذیرش لباس
کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با پوشیدن لباس مشکل دارند، زیرا ممکن است نسبت به بافت، دما یا فشار لباس حساسیت بالایی داشته باشند. این چالش میتواند کارهای روزمره کودکان اوتیسم مانند لباس پوشیدن را به یک تجربه استرسزا تبدیل کند. اما با راهکارهای مناسب، میتوان این مقاومت را کاهش داد.
۱. انتخاب لباس مناسب
-پارچههای نرم و بدون زبری مانند پنبه یا لینن را انتخاب کنید.
-از لباسهای بدون برچسب، درزهای محکم یا زیپهای سنگین اجتناب کنید.
-لباسهای گشادتر بپوشید تا فشار کمتری به کودک وارد شود.
۲. ایجاد عادت تدریجی
-کودک را به آرامی با لباس جدید آشنا کنید، مثلاً ابتدا آن را لمس کند.
-از تکنیک لباس پوشیدن مرحلهبهمرحله استفاده کنید (مثلاً ابتدا فقط تیشرت را بپوشد).
-از سیستم پاداش (مثل تشویق کلامی یا یک فعالیت موردعلاقه) استفاده کنید.
۳. کاهش اضطراب هنگام لباس پوشیدن
-محیطی آرام و بدون شتاب ایجاد کنید.
-از وسایل کمکی مانند لباسهای چسبی به جای دکمه استفاده کنید.
-اگر کودک به یک لباس خاص وابسته است، چند نمونه مشابه تهیه کنید.
با این روشها، میتوانید کارهای روزمره کودکان اوتیسم را آسانتر کرده و استرس آنها را کاهش دهید.
حساسیت لمسی و لباس پوشیدن در کودکان اوتیسم
یکی از چالشهای رایج در کودکان اوتیستیک، حساسیت لمسی (Tactile Sensitivity) است که میتواند لباس پوشیدن را برای آنها دشوار کند. این کودکان ممکن است نسبت به جنس پارچه، دما یا حتی فشار لباس واکنش شدید نشان دهند.
علل حساسیت لمسی در لباس پوشیدن
لباس نپوشیدن در کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً یک رفتار ساده یا ناشی از لجبازی نیست، بلکه اغلب ریشه در تفاوتهای پردازش حسی، هیجانی و رشدی کودک دارد. در واقع، علت لباس نپوشیدن کودک در بسیاری از موارد به مشکلات پردازش حسی بازمیگردد. بسیاری از این کودکان نسبت به لمس، فشار یا جنس لباس حساسیت بیش از حد نشان میدهند. برای آنها احساس پارچه روی پوست، درز لباس، کش، برچسب یا حتی تنگی و گشادی لباس میتواند آزاردهنده یا دردناک باشد؛ به همین دلیل از پوشیدن لباس اجتناب میکنند یا آن را سریع از تن خارج میکنند.
برخی کودکان به بافتهای خاص پارچه حساسیت دارند. برای مثال، پارچههایی مانند پشم، نایلون یا الیاف مصنوعی ممکن است باعث خارش، سوزش یا احساس ناخوشایند روی پوست شوند، در حالی که پارچههای نرمتر مانند پنبه یا لباسهای بدون بافت زبر برایشان قابل تحملتر است. این حساسیت به جنس پارچه میتواند یکی از دلایل اصلی مقاومت کودک در برابر لباس پوشیدن باشد.
از سوی دیگر، فشار لباس نیز میتواند نقش مهمی داشته باشد. بعضی از کودکان اوتیسم به فشار عمیق نیاز دارند و ممکن است لباسهای تنگتر یا جذبتر را ترجیح دهند، زیرا این فشار برایشان احساس امنیت و آرامش ایجاد میکند. در مقابل، برخی دیگر به فشار بسیار حساس هستند و فقط لباسهای گشاد و آزاد را تحمل میکنند. این تفاوتها نشان میدهد که واکنش کودکان اوتیسم به لباس کاملاً فردی و وابسته به نوع پردازش حسی آنهاست.
تحریکپذیری ناشی از برچسبها، درزها و جزئیات لباس نیز یکی دیگر از عوامل شایع است. حتی یک برچسب کوچک پشت یقه، درزهای برجسته یا دوختهای سفت میتواند باعث بیقراری شدید، حواسپرتی یا امتناع کامل از پوشیدن لباس شود؛ موضوعی که ممکن است برای اطرافیان بیاهمیت به نظر برسد، اما برای کودک بسیار آزاردهنده است.
علاوه بر این، برخی کودکان اوتیسم نسبت به دمای بدن نیز حساستر هستند. آنها ممکن است با پوشیدن لباس احساس گرمای شدید یا ناراحتی کنند، حتی در شرایطی که از نظر دیگران هوا سرد است. این تفاوت در درک دما میتواند علت لباس نپوشیدن کودک در موقعیتهای مختلف باشد.
لباس نپوشیدن گاهی میتواند راهی برای بیان احساسات و نیازها باشد، بهویژه در کودکانی که توانایی کلامی محدودی دارند. کودک ممکن است از این رفتار برای نشان دادن نارضایتی، اضطراب یا نیاز به کنترل محیط استفاده کند. همچنین تغییر لباس میتواند روال روزانه کودک را به هم بزند؛ در حالی که کودکان اوتیسم معمولاً به روتینهای ثابت وابستگی زیادی دارند و هر تغییری ممکن است باعث اضطراب و مقاومت شود.
در برخی موارد، مشکلات حرکتی یا هماهنگی نیز نقش دارند. پوشیدن لباس برای کودک ممکن است دشوار، گیجکننده یا خستهکننده باشد و همین مسئله باعث اجتناب از آن شود. همچنین حساسیت به بوهای خاص مانند بوی مواد شوینده یا حتی صداهای ایجادشده هنگام پوشیدن برخی لباسها میتواند عامل دیگری برای نپوشیدن لباس باشد.
لباس نپوشیدن در کودک اوتیسم اغلب نشانهای از ناراحتی، اضطراب یا تفاوت در پردازش حسی است، نه یک رفتار عمدی یا نافرمانی. شناسایی دقیق علت لباس نپوشیدن کودک به والدین و مراقبان کمک میکند با درک بیشتر و راهکارهای مناسبتر به کودک پاسخ دهند و از ایجاد فشار و تنشهای غیرضروری جلوگیری کنند.
سبک زندگی در کودکان اوتیسم
مد و داشتن سبک خاص در امور زندگی از راه های بیان و بروز فردی است. کودکان با اختلالات طیف اتیسم غالباً نظرات ثابت و انعطافپذیری درمورد رنگ، جنس، و طرح و چیدمان دارند. معمولاً سبک مورد استقبال آنها در امور مختلف مشابه شما نخواهد بود. اگر تصمیم به برگزاری مراسم رسمی شام دارید و از کودک میخواهید که به روش خاصی عمل کند، باید برنامهریزی انجام دهید. در فصل بعدی در این خصوص بیشتر صحبت شده است. برای لباس پوشیدن روزانه به کودک اجازه بدهید که نظر خود را ابراز کند. اگر کودک لباس مدرسه میپوشد باید از این محدودیت پیروی کند. اما اجازه بدهید کودک در پایان هفته بعد از مدرسه لباس مورد علاقه خود را بپوشد. این مسئله منجر به احساس راحتی و آرامش در او خواهد شد.
آراستن
افرادی که ما را نمیشناسند از روی ظاهر ما و کودک قضاوت کرده و نظر میدهند. آراستن از طرفی یکی از اجزای حفظ سلامتی افراد است. اگر کودک در مورد فعالیتهای سرزده/ ناخوانده که قسمتی از آراستن است خوشحال نشود با مشکل مواجه خواهید شد. چند روش برای کمک به انجام آسانتر این فعالیتها وجود دارد. اولین مورد اینکه کودکان با اختلالات طیف اتیسم از طریق تقلید خیلی خوب یاد می گیرند. اگر کودک دوش گرفتن شما را ببیند خیلی راحتتر انتظارات شما را درک خواهد کرد. فعالیتهای ویژه که در مورد آنها صحبت خواهیم کرد شامل توالت، شستشوی دست، تمیز کردن ناخن، حمام، شانه کردن مو، مسواک زدن و تمیز کردن بینی است. در خصوص این فعالیتها هر کدام که مورد نیاز کودک هست را آموزش دهید. مشارکت در فعالیتهای مورد نیاز برای کودک راحتتر بوده و منجر به استقلال میشود.
منابع:
autismparentingmagazine.com
سوالات متداول:
1-آیا استفاده از عینک آفتابی، کلاه یا کفش نیز برای این کودکان چالشبرانگیز است؟
بله، هر وسیلهای که حس لامسه را تحت تاثیر قرار دهد ممکن است باعث مقاومت شود. بهتر است از مدلهای نرم و سازگار استفاده کنید.
2-آیا تغییر فصل و جنس لباس (مثل پوشیدن لباس گرم در زمستان) روی کودک تاثیر میگذارد؟
بله، برخی کودکان اوتیستیک به تغییر دما حساس هستند. بهتر است لباسهای فصل جدید را کمکم و با حوصله معرفی کنید.