اوتیسم و اختلال پردازش حسی

اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و حتی در ملاک های تشخیص اختلال اوتیسم هم گنجانده شده است. این اختلال به عنوان یک اختلال همراه در تشخیص های دیگر نظیر بیش فعالی و نقص توجه، اختلال یادگیری، اختلالات زبانی، سندروم ایکس شکننده و مشکلات روانپزشکی مانند استرس پس از حادثه دیده می شود. هر کودک مبتلا به طیف اوتیسم منحصر به فرد بوده و این منحصر به فردی، حساسیت های حسی خاص آن ها را نیز شامل می شود. کودکان مبتلا به اوتیسم می توانند به طیف گسترده ای از محرک ها، حساسیت بیش از اندازه (واکنش بیش از اندازه) و حساسیت کمتر از اندازه (واکنش کم) داشته باشند. بیشتر کودکان مبتلا ترکیبی از هر دو اختلال حسی را دارند. مرکز اوتیسم دکتر صابر با تشخیص اوتیسم و اختلال پردازش حسی در کودکان، و درمان این اختلالات با روش های کاردرمانی حسی، رفتار درمانی و… به درمان مشکلات حسی در کودکان اوتیسم می پردازد.

اختلال پردازش حسی یک اختلال شایع در جهان می باشد. میزان این اختلال در آمریکا یک کودک از هر 20 کودک می باشد. علت اختلال پردازش حسی هنوز شناخته شده نیست اما ریشه های ژنتیکی در آن دیده می شود.

علائم اختلال پردازش حسی در کودکان عبارتند از:

• مشکلات رفتاری مثل زدن و گاز گرفتن
• مشکلات تغذیه و بد غذایی
• مشکل در پوشیدن لباس خاصی
• واکنش بیش از حد به بو های خاص
• واکنش بیش از حد به صداهای مختلف مثلا علاقه به صدا سشوار
• واکنش شدید به نور برای مثال بی قراری و تکانشگری به نورهای رنگی
• ترس از قرار گرفتن در جاهایی که تعادلش را درگیر می کند برای مثال ایستادن روی صندلی یا تاب خوردن
• اضطراب و بی قراری در مواجهه با موقعیت هایی که کثیف می شود .برای مثال اجتناب از گل بازی
• مشکل در حمام رفتن و شستشو
• تحمل زیاد به درد یا تحمل پایین به درد
• مشکل در لمس شدن و بغل شدن توسط دیگران
• پرخاشگری و گوشه گیری
• حرکات تکراری و تکان دادن خود و بالا و پایین پریدن

اختلالات پردازش حسی در کودکان اوتیسم

اوتیسم و اختلال پردازش حسی همچون هشیاری و توجه بین دو وضعیت متغیر است: جستجوی حسی و مشکلات حسی. به نظر می رسد این که فردی در وضعیت جستجوی حسی باشد یا اجتناب حسی، به آستانه ادراکی او مربوط است. فرض کنید فردی آستانه های حسی اش افزایش یافته باشد. مثلا فردی که کم شنوا شده است، برای درک نیازمند دریافت محرک های قوی تری است چرا که در درک محرک های معمولی با مشکل مواجه است. این محرک ها برای وی مبهم است. کودکان نابینا گاهی برای تحریک چشم شان، آن را فشار می دهند تا نوری که از طریق بینایی دریافت نمی کنند، با فشار دریافت کنند. کودکان دارای اوتیسم ادراک حسی کند و مبهم و مشکلات حسی دارند، ممکن است درگیر رفتار های جستجوی حسی چون خیره شدن به نور، بوئیدن و لیسیدن اشیا، بال بال زدن و چرخیدن یا در موارد شدید رفتار های آسیب زن به خود بشوند. رفتار های کلیشه ای مثل بال بال زدن و چرخیدن و… علاوه بر ارضای حسی کودک ممکن است باعث کاهش استرس وی نیز بشود. ما نیز هنگام خوشحالی بالا و پایین می پریم یا هنگام شکست، سرخوردگی و ناامیدی سرمان را به دیوار می کوبیم یا با مشت روی سرمان می کوبیم. مطالعات نشان می دهد این گونه رفتار ها ضربان قلب را کاهش می دهد. بعضی از بچه های دارای اوتیسم که به شدت درگیر جستوگری حسی هستند، رفتار های خودزنی نشان می دهند. بر اساس یک فرضیه چنین رفتار های افراطی باعث آزادی اندروفین ها (مخدر های خود بدن) و در نتیجه ایجاد احساس خوشایندی مثل راه رفتن روی ابرها و سرخوشی می شود.

مشکلات حسی در اوتیسم

در مقابل کودک مبتلا به اوتیسم و اختلال پردازش حسی که آستانه های حسی اش پایین آمده است، دچار بیش حسی و مشکلات حسی می شود و تحمل محرک های حسی معمولی برای کودک غیر ممکن می شود، مثلا یک لباس پشمی احساسی مثل روپوشی از سوزن به کودک می دهد. کودکان دارای تند حسی شنیداری ممکن است با شنیدن صدای جارو برقی و مخلوط کن دچار ترس بشوند یا از حضور در مجامع عمومی مثل عروسی یا جشن تولد خودداری کنند یا به خاطر صدای بلند سیفون دستشویی نروند. همان طور که دیدید یک علامت رفتاری ممکن است به دلیل نقایص مختلف یا ترکیبی از آن ها ایجاد شود. برای همین بهتر است برای کمک به کودک در مرکز دایره ایستاده در جایی که بدترین علائم یعنی رفتار خود زنی و تخریب قرار دارد. حالا می توان یک تصویر کلی از مسئله داشت. نقایص زیر پایه های مختلف یا ترکیب نقایص منجر به بروز رفتار هایی می شود که تحت عنوان علامت دیده می شوند. برای کمک به کودک باید علت بروز رفتار را پیدا کرد یعنی ببینیم کدام یک از نقایص عامل بروز این رفتار است.

مشکلات حسی در افراد مبتلا به اوتیسم بسیار شایع است و حتی در معیار های تشخیصی اختلال طیف اوتیسم نیز گنجانده شده است. اختلال طیف اوتیسم اغلب با چالش‌ های حسی مرتبط است. اگر چه معیار های DSM-V برای تشخیص اختلال طیف اوتیسم به طور خاص بیان نمی ‌کند که افراد مبتلا به اوتیسم همیشه چالش‌ های حسی را تجربه می ‌کنند، اما این راهنمای تشخیصی معتبر اشاره می‌ کند که چالش ‌های حسی می ‌تواند یکی از ویژگی‌ های افراد مبتلا به اوتیسم باشد. هر فرد اوتیستیک منحصر به فرد است و این شامل حساسیت ‌های حسی شخصی آن ها نیز می‌ شود. افراد اوتیستیک می ‌توانند هم بیش‌ حساسیت (پاسخ‌ دهی بیش از حد) و هم کم‌ حساسیت (پاسخ‌ دهی کمتر از حد) را نسبت به طیف وسیعی از محرک‌ ها تجربه کنند. اکثر افراد مبتلا ترکیبی از هر دو را دارند. بسیاری از افراد اوتیستیک نسبت به نور های روشن یا طول موج‌ های خاص نور مانند نور های LED یا فلورسنت بیش ‌حساسیت را تجربه می ‌کنند. صداها، بوها، بافت ‌ها و طعم ‌های خاص نیز می ‌توانند طاقت ‌فرسا باشند. این می ‌تواند منجر به اجتناب حسی شود، یعنی تلاش برای دوری از محرک ‌هایی که اکثر مردم به راحتی می ‌توانند آن ها را نادیده بگیرند. اجتناب حسی می ‌تواند به صورت دوری از تماس فیزیکی، پوشاندن گوش ‌ها برای جلوگیری از صدا های بلند یا غیر قابل پیش ‌بینی، یا اجتناب از انواع خاصی از لباس ‌ها ظاهر شود. کم‌ حساسیت نیز شایع است. این می ‌تواند به صورت نیاز مداوم به حرکت، دشواری در تشخیص احساساتی مانند گرسنگی، بیماری یا درد، یا جذب شدن به صدا های بلند، نور های روشن و رنگ‌ های پر جنب و جوش ظاهر شود. افرادی که کم‌ حساسیت هستند ممکن است برای دریافت ورودی حسی بیشتر از محیط، به دنبال تحریک حسی باشند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است با ایجاد صدا های بلند، لمس افراد یا اشیاء، یا تکان خوردن به جلو و عقب، حواس خود را تحریک کنند. درک و تطبیق با مسائل حسی می ‌تواند ناراحتی را کاهش داده و فرصت ‌های یادگیری، معاشرت، برقراری ارتباط و مشارکت در جامعه را برای افراد اوتیستیک افزایش دهد. تطبیق‌ ها ممکن است به معنای اصلاح محیط، استفاده از ابزارها و استراتژی ‌ها، یا ایجاد عادات یا روال ‌های جدید باشد. از آن جایی که نیاز های حسی به محیط بستگی دارد، ممکن است لازم باشد تطبیق‌ ها برای هر محیطی تنظیم شوند.

علائم مشکلات حسی کودکان اوتیسم

• گاز گرفتن خود و دیگران یا نیشگون گرفتن
• اجتناب از لمس شدن توسط دیگران
• عدم علاقه به استفاده از لباس ها با بافت متفاوت یا اسباب بازی ها و عروسک های پولیشی
• به هم ریختگی و بیقراری در مکان های شلوغ یا مکان های جدید
• حرکات اضافه،بال بال زدن و جیغ زدن در مواجهه با محرک های بینایی، صوتی یا بویایی
• علاقهمند به مصرف غذاهای خاص
• بو کردن اشیاء یا افراد
• لیس زدن یا گاز گرفتن اشیاء یا بافت های خاص
• اجتناب از حمام کردن و خیس شدن سر
• گرفتن گوشها و کشیدن آن ها با شنیدن صداهایزمینه ای که دیگران را اذیت نمی کند.

منابع:

autismspeaks.org

behavioral-innovations.com

سوالات متداول:

1. آیا هر کودکی که علائم اختلال پردازش حسی دارد، اوتیسم است؟

خیر اختلال پردازش حسی می تواند همراه با اختلال اوتیسم و یا به تنهایی و یا همراه با اختلال بیش فعالی و نقص توجه، اختلالات یادگیری و… دیده شود.

2.آیا اختلال پردازش حسی درمان دارد؟

بله، با تکنیک های گفتاردرمانی حسی، کاردرمانی یکپارچگی حسی، ماساژ درمانی و سنسوری روم می توان اختلالات پردازش حسی را درمان نمود.

3. آیا بدغذایی در کودکان ممکن است با بیش حسی مرتبط باشد؟

بله، اختلال پردازش حسی یک اختلال در پردازش محرک های حسی در کودکان است که ممکن است به صورت اختلال در جویدن بعضی خوراکی ها و بلعیدن بافت هایی مانند پوره میوه ها دیده شود که موجب مشکلات تغذیه و بد غذایی کودک می شود.