اختلال پردازش حسی بینایی

برخی از مردم بیش­ ازحد نسبت­ به نور ، وضوح ، رنگ و الگو حساس­ اند. چیزی که از همه جدی­تر است معمولا برای افرادی که مبتلا به طیفی از اتیسم هستند پرحسی دیداری می­ باشد که منجربه عدم تشخیص موقعیت به­ وسیله­ ی بینایی می ­شود.اختلال پردازش حسی بینایی یا مشکل حسی دیداری در اوتیسم موجب بی قراری و اضطراب فرد شده و در کودکان اوتیسم موجب رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشگری می گردد. مرکز کاردمانی حسی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان اختلالات حسی فعالیت می نماید. تجهیزاتی نظیر سنسوری روم، اتاق ماساژ ، اتاق تاریک بینایی موجب تسریع در روند درمان اختلال یکپارچگی حسی کودک می شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

مشکلات حسی دیداری:

• حسایست نوری : لامپ­های روشن ، نورخورشید و درخشندگی ممکن است سیستم عصبی را آزاردهند و منجربه ناراحتی­های فیزیکی ، خستگی مفرط ، سرگیجه ، تشویش و اضطراب ، سردرد و سایر مشکلات شود. نورمهتابی نیز بیشتر مشکل­ساز خواهد بود زیرا افراد حساس می­توانند تکانش­ها را که مکررا خاموش و روشن می­شوند ببینند و صدای آن را بشنوند. نورشدید همچنین می­تواند ناراحت­ کننده باشد و به­ عنوان­ مثال نگاه طولانی­ مدت به مانیتور کامپیوتر باعث خستگی چشم یا سردرد می­شود. در کودکان اوتیسم اختلال پردازش حس بینایی به وضوح دیده می شود.
• حساسیت به ­وضوح : برخی از افراد با تفکیک میان تاریکی و روشنایی مشکل دارند . مشکلات حساسیت وضوح ، خواندن را سخت می­کند و علاوه­ برخواندن ، در هدایت ­کردن ایمن دوچرخه یا رانندگی مشکل ایجاد می­کند. بیشتر این افراد با خواندن نوشته­ های سیاه در پس­زمینه­ ی سفید مشکل ندارند. درموارد حساسیت کنتراست کم ، حروف محوشده و به­ سختی دیده می­شوند.

فقدان حساسیت کنتراست ، یکی از نشانه ­های بیماری چشم است. برخی از افراد مبتلا به پرحسی ، کنتراست را به ­راحتی تشخیص می­دهند و مشتاقانه برای مدت طولانی به آن نگاه می­کنند. هنگامی­که حروف به­ صورت خیلی تیره ظاهر شوند ، به­ عنوان­ مثال نوشته­ های سیاه در صفحه سفید ، نگاه ­کردن به آن بسیار سخت خواهد بود. امکان از بین ­رفتن وضوح چاپ نیز وجود دراد به­ آن­ معنا که حروف درحال جابه­ جایی یا به­ حالت کم­رنگ و پررنگ­شدن (سوسوزدن) یا جدا از هم به ­نظر می­رسند. دشواری­های مربوط به کنتراست و وضوح چاپ زمانی که کودک بالغ می­­شود و به­طور افزایشی چاپ­های ریزتر با حروف بیشتر را می­خواند و از او انتظار می­رود که به­ مدت طولانی­تری بخواند ، مشکل حادتر می­شود.

اغلب افراد با مشکلات حساسیت کنتراست ، ارتباط خوبی با کاغذهای شب­رنگ که در تاریکی ، روشن هستند ، دارند.

حساسیت رنگ و الگو : بیشتر کودکان از رنگ­های گیرا خوششان می ­آید ، دختران صورتی و بنفش و پسران سبز و آبی را دوست دارند ؛ تلاش­ها براین ­است که از یکنواختی در انواع رنگ­ها اجتناب شود . برخی کودکان با اختلال پردازش حسی نمی­توانند رنگ­های معین را تحمل کنند. برای مثال کودک ممکن است دریک اتاق زرد روشن مضطرب شود چون این رنگ برای سیستم بصری او غیرقابل پذیرش است. یک کودک با حس پایین ممکن است برای اینکه توجهش به یک اسباب­ بازی جلب شود ، نیاز به رنگ­های روشن یا حتی چراغ چشمک ­زن داشته باشد.

به ­یادداشته ­باشید که بینایی و مهارت­های حرکتی به­ هم­ پیوسته هستند. ما از چشم­هایمان برای هدایت­ شدن به ­سمت الگوهای جدید حرکتی استفاده می­کنیم.

هنگام یادگیری نوشتن ، کودک از چشمانش برای هدایت دستان درجهات مختلف استفاده می­کند. برخی از ما به­ استفاده از بینایی­مان در حین تایپ بر صفحه­ کلید استفاده می­کنیم. چراکه تایپ بدون استفاده از حس بینایی را یاد نگرفته ­ایم که این توانایی به عملکرد گیرنده­ های حس عمقی انگشتان برای قرارگیری در جایگاه درست روی صفحه­ کلید وابسته است.

هنگام یادگیری اسکیت اوایل کودک عادت دارد به پاهای خود نگاه کند. به ­مرور که این حرکات بیشتر مأنوس می­شوند ، نقشه­ های ذهنی مانند یک سیم­ کشی آماده می­شود و کودک کمتر بربینایی تکیه  می­کند و درعوض اتکای بیشتری بر نقشه ­های حرکتی درونی دارد زیرا سیستم وستیبولار(دهلیزی) و گیرنده­ های حسی عمقی درگیر می ­شوند.

ملاحضات (صدا) در کودکان با اختلال حسی

به دلیل بزرگ بودن کلا­س­ها و اجتناب از پارچه‌های جذب صدا از قبیل فرش­ها به دلیل نگرانی­های بهداشتی بسیاری از کلاس­های درسی صداهای بلندی را تولید می­کنند. معلمان ممکن است متوجه شوند که نیاز است صدایشان را بلند کنند که توجه دانش آموز را جلب کنند و سروصدا را از بین ببرند.

یک کودک حساس هنگامی‌که سعی می­کند به آسانی بشنود ممکن است احساس کند باید مانند معلم در کلاس فریاد بزند.

در اینجا راه‌هایی برای مدیریت صدا در کلاس وجود دارد

• اگر صندلی­ها هنگام جابجایی روی زمین باعث صداهای ساییدن می­شوند، توپ­های تنیس را به شکل ضربدر برش دهید و زیر پایه­های صندلی قرار دهید. شما می­توانید توپ­های تنیس را از باشگاه یا مدرسه تهیه کنید.
• به منظور کمک به دانش آموزان که بتوانند تمرکز کنند و جلوی صداهایی که حواسشان را پرت می­کنند را بگیرند مانند صدای خط خطی کردن مداد، سرفه، عطسه و صحبت کردن،استفاده از نویز سفید برای کم کردن این صداها کمک کننده است. تنگ­های ماهی، دستگاه­های نویزسفید، سی دی­های نویز صورتی یا سفید می­توانند کمک کننده باشند
• پخش موسیقی با صدای پایین به برخی از دانش­آموزان کمک می­کندکه تمرکز کنند اما ممکن است تمرکز دیگران را از بین ببرد. درکلاس درس از موسیقی­های مناسب استفاده کنید در حالی که چوپین و موزارت برای تمرکز انتخاب­های کلاسیک می­باشند. دیگر موسیقی­ها از قبیل موسیقی محیطی یا موسیقی مبتنی بر طبیعت مثل صداهای آرام را نیز در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید که چه چیزی باعث می­شود که شما یا معلم برای دانش آموزی که ممکن است برای تمرکز کردن به آرامش نیاز داشته باشد. آرامش دهنده یا برهم زننده آرامش باشد.
• گزینه دیگری که به دانش آموزان اجازه می­دهد که سازماندهی شوند، گوش دادن با هدفون به موسیقی ای است که آنها در طی خواندن، نقاشی کشیدن و دیگر اوقات تمرکز کردن، انتخاب می­کنند. به دانش آموزان کمک کنید بفهمند هنگامی‌که به موسیقی گوش می­دهند و ساکت هستند در حقیقت از موقعییت سود می­برند.
• به دانش آموزان اجازه دهید که از محافظت کننده‌های گوش مثل هدفون استفاده کنند.
• چراغ­های قابل نصب در کلاس می­تواند به دانش آموزان کمک کند که این دید را به دست آورند که چگونه با اینکه پر سروصدا هستند ولی می­توانند یک گروه باشند. این چراغ طوری طراحی شده است که شبیه یک چراغ ترافیکی می­باشد که چراغ راهنمایی سطح صدا در کلاس را تنظیم می­کند و دانش آموزان را آگاه می­کند هنگامی‌که صدا به یک سطح غیر قابل قبولی رسید، صدای خود را با معلم هماهنگ کنند.

ملاحظات بینایی در درمان اختلال حس بینایی

امروزه معلم‌ها معمولا حق انتخابی ندارند که اتاق­هایشان را طوری تنظیم کنند که مناسب نیازهای یادگیری دانش آموزان باشد در عوض، به آنها گفته می­شود که چگونه دیوارها را تزیین کنند تا به بخش­های مورد نیازدست یابند.

معلم‌ها می‌توانند با صحبت کردن با دانش آموزان حساس، به آنها فرصت دهند از طریق این مراحل:

• از دکورهای غیر ضروری بر روی دیوارها خودداری شود.
• اگر یک دانش آموز با دکورهایی که لازمه یک دیوار است حواسش پرت می­شود، آنها را در زمان­های حساس مانند سخنرانی و غیره با کاغذ بپوشانند.
• اگر دانش آموزان با لامپ­های بالای سر حواسشان پرت می­شود به آنها اجازه دهید که در کلاس کلاه بپوشند.
• از یک محدوده کوچک در کلاس به عنوان یک گوشه دنج استفاده کنید که نورها کم باشد و تصاویر نیز کم باشد.
• یک محیط کاری تمیزی را فراهم کنید به این معنا که کاغذ یا کتاب غیر ضروری روی میز کودک نباشد.
• به والدین یادآوری کنید که یک محیط کاری ساکت و روشن در خانه برای انجام مشق­ها ودیگر فعالیت­هایی که نیازمند تمرکز است فراهم کنند.
• کابین­های مطالعه فردی که حواس پرت کردن را کاهش می­دهند و تمرکز را بالا می­برند فراهم کنید.
• به دانش آموزان اجازه دهید تا در یک مکان جداگانه در کلاس بنویسند و امتحان بدهند.
• لطفا با دقت مجددا چک کنید که پرینت دستورالعمل گرفته شده کاملا واضح و خوانا باشد زیرا در غیر این صورت کپی‌های نسخه‌ها گاهی ناخوانا می­شود و خواندنش دشوارتر می­گردد.
• اگر کارها خیلی شلوغ است آنها را آسان­ترکنید، اگر لازم است از وسایل و ابزار بزرگتر استفاده نمایید.
• با کاغذها و کاورهای رنگی آزمایش کنید تا تضاد و کنتراست بین کاغذ و نوشته کمتر شود و برای دانش آموز از نظر بینایی آسان تر دیده شود.

سوالات متداول:

1- چه کسانی بیشتر مستعد ابتلا به اختلال پردازش حس بینایی هستند؟
کودکانی با اوتیسم، ADHD یا سایر اختلالات رشدی، بیش‌فعالی یا حساسیت حسی، بیشتر در معرض SPD/PVD هستند.

2- اتاق تاریک بینایی چه نقشی دارد؟
با کاهش محرک‌های نوری و رنگی، سیستم عصبی آرام‌تر پردازش می‌کند و تمرکز و تحمل بصری فرد بهبود می‌یابد؛ گزینه مفیدی در کودکان پرحسی بینایی به شمار می‌آید