یادگیری بهتر و ماندگارتر منوط به مشارکت چند حس در یادگیری است. یادگیری چند حسی اغلب بر استفاده از حواس بینایی، شنوایی و حس پیکری مشتمل بر بساوایی و حس حرکتی تأکید دارد. یادگیری چند حسی عمیق‌تر و ماندگارتر از یادگیری تک حسی است. کودکان با اختلال یادگیری در استفاده از حواس خود به صورت یکپارچه دچار مشکل هستند. اختلال پردازش حسی یکی دیگر از علل مشکلات یادگیری در کودکان است. اختلال حسی در کودکان توانایی پردازش صحیح اطلاعات حسی دریافتی را از کودک گرفته و یا پردازش غلطی را ایجاد می نماید و به همین علت کودک نمی تواند پاسخ صحیح را به نشانه های ارائه شده به او بدهد. مرکز درمان اختلالات پردازش حسی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال حسی در کودکان و بهبود اختلال یادگیری به صورت تخصصی فعالیت می نماید. خدمات پیشرفته مرکز نظیر اتاق سنسوری، کاردرمانی یکپارچگی حسی، ماساژ درمانی ، اتاق تاریم بینایی و اتاق تقویت مهارت های شنیداری در تسریع درمان اختلال یادگیری در کودکان موثر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اختلال حسی در کودکان
مهارت‌هایی که با یادگیری چند حسی آموخته میشوند، دارای پیوندهای بیشتری هستند. این پیوندهای بیشتر در هنگام رمزگذاری اطلاعات، بازیابی آن را تسهیل میکند؛ به گونه‌ای که اطلاعات که به صورت چند حسی یاد گرفته میشوند، حتی زمانیکه ارزیابی و آزمون به صورت تک حسی ارائه شود، بهتر از اطلاعاتی که از طریق همان حس ارائه شده‌اند، بازیابی میشود (سریواستاوا و سالاخوتدینوف، 20۱۴) .
به طورکلی، مبنای یادگیری چند حسی این است که استفاده از چند حس در یادگیری، به ایجاد پیوندهای بیشتر بین مفاهیم جدید با موقعیتهای زندگی واقعی و اطلاعات قدیم کمک میکند. ایجاد تجربه‌های شبیه به زندگی واقعی از ویژگی‌های شاخص یادگیری چند حسی است که اطلاعات مرتبط با حواس مختلف را تجمیع میکند و پیوندهای عمیق‌تری بین دانش جدید و قدیم میسازد. در توانبخشی شناختی ایجاد موقعیتهای شبیه به زندگی واقعی و فراخوانی دانش قدیم برای تسهیل یادگاری جدید ضروری است.
یکی از درمان‌هایی که بر این اصل استوار است، یکپارچگی حسی است که عمدتاً توسط کار درمانگران برای درمان اختلالات با نقایص حسی – حرکتی و شناختی مورد استفاده قرار میگیرد. یکپارچگی حسی فرآیندی است که با سازماندهی حواس مختلف، امکان تعامل مؤثر با محیط را فراهم میسازد. این تئوری به وسیلة آیرس (۱۹۷۲) مطرح شد. اجزاء مداخله یکپارچگی حسی با یک محیط حس غنی، بازی محور/کودک محور
با ایجاد چالشهای پیشرونده، یکپارچه‌سازی حواس برای اجرای تمرین ارائه شده را ممکن میسازد. در این درمان علاوه بر این که تعدیل حسی برای توجه و کنترل رفتار هدف قرار میگیرد، یکپارچه‌سازی اطلاعات حسی به عنوان پایه‌ای برای بهبود برنامه‌ریزی حرکتی، تقلید، توالی و یادگیری تکالیف جدید، به منظور پیش نیازهای مشارکت در مدرسه و اجتماع در نظر گرفته میشود (زیمز و همکاران، 20۱۲) .
در برنامه توانبخشی شناختی باران، از ترکیب و تفکیک تدریجی و هدفمند حواس مختلف بینایی، دهلیزی و پیکری در فرایند اجرای یک تکلیف شناختی همزمان استفاده میشود. در این برنامه، مدیریت ظرفیت منابع شناختی جهت یکپارچه‌سازی حواس مختلف مورد نیاز در تکلیف تعادلی به عنوان یک تمرین پیشرونده برای توانبخشی شناختی مورد استفاده قرار گرفته است (نجاتی، ۱۳۹۶) .
یادگیری فعال در اختلال یادگیری
یادگیری فعال در برابر یادگیری منفعل مطرح است. در یادگیری منفعل، آموزگار یا درمانگر نقش ارائه دهنده دارند؛ فراگیر ساکت و آرام می‌نشیند و آموزگار برای او مباحث را توضیح میدهد.
آموزگاران خلاق‌تر از فیلم، عکس و دیگر مواد آموزشی هم استفاده میکنند، اما صرف‌نظر از مواد آموزشی، نحوة اداره کلاس یا اتاق درمان یک طرفه است به نحوی که آموزگار فعال است، درس میدهد و روند پیشرفت درس و فراگیر را کنترل و مدیریت میکند. فراگیر هم با دقت گوش میدهد و سعی میکند به خوبی گفته‌های آموزگار را به یاد بسپارد یادگیری فعال در نقطه مقابل یادگیری منفعل، مسئولیت آموزش را بر عهده یادگیرنده می‌گذارد (آیسون، ۲۰۱۰) .
یادگیرنده با مشارکت در بحث، انجام آزمایش، بازسازی و فعالیتهایی مانند این در یادگیری به صورت فعال مشارکت میکنند. مشارکت در درس، امکان تجربه پیوند سازی بین اطلاعات جدید و اطلاعات پیشین را فراهم می‌آورد و پایداری اطلاعات را تعمیق می‌بخشد.
در توانبخشی شناختی اختلال یادگیری، که ایجاد پیوند بین مهارت و دانش اکتسابی با زندگی افراد ارتباط تنگاتنگ دارد، استفاده از یادگیری فعال بسیار مهم است. کسانی که دارای آسیب مغزی هستند، به احتمال بیشتر در یادگیری مشکل دارند. برای ایجاد پیوندهای بیشتر بین اتر ساعات جدید و قدیم، تمرین‌ها باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شوند که یادگیرنده را به صورت فعال در یادگیری مشارکت دهند و محصولات یادگیری را برعهده خود او بگذارند. آیسون (۲۰۱۰) استفاده از مکث در آموزش، ارائه کار گروه و ارائه پرسش‌های هدفمند را بخش از فعالیتهای یادگیری فعال می‌داند. در توانبخشی شناختی، ارائه تمرین‌های خانگی و ایجاد موقعیتهای شبیه به زندگی واقعی در کلینیک، بخشی از یادگیری فعال به حساب می‌آید.
مشکلات پردازش حسی و خواندن
تعداد قابل توجهی دانش‌آموزان با مشکلات حسی و توجه، مشکلات پردازش بینایی و یا ضعف شدید بینایی تشخیص داده نشده دارند. نشان‌های آنها شامل: دوبینی، آبریزش از چشمها، پلک زدن، پوشیده شدن یک چشم، کج کردن سر هنگامی که به کتاب یا دیگر اشیای نزدیک نگاه میکنند، شکایات مکرر سر درد، خستگی یا کلافه شدن به هنگام خواندن است.
اگر هر نگرانی درباره بینایی کودک وجود دارد، خصوصا اگر کودک در خواندن دچار مشکل است، باید یک معاینه کامل بینایی از طریق یک فراهم‌کننده مراقبت‌های بینایی انجام شود. این کار باید از طریق یک اپتومتریست یا چشم پزشک اطفال انجام شود. چشم پزشک اطفال کسی است که در رشد عملکردهای بینایی کودکان که فقط با بیماری‌ها و جراحی چشمها در ارتباط است، تخصص دارد. تمیز بینایی که توسط والدین، پرستار مدرسه یاحتی یک متخصص اطفال انجام میشود، یک معاینه درکی بینایی نیست. البته، دانش‌آموزان با مشکلات شدید بینایی، باید از عینک‌های مخصوص خواندن استفاده کنند، در صورتی که برایشان تجویز شده باشد.
عینک‌ها همچنین ممکن است برای راحتی عضلات چشمها تجویز شود، در صورتی که کودک با همگرایی ناکافی یا همگرایی شدید مشکل داشته باشد. معلم باید استفاده از عینک را به همان صورتی که پیشنهاد شده تقویت کند و به طور مکرر لنز‌های عینک را چک کند که تمیز باشند و لکه نداشته باشند.
روشنایی خوب خیلی مهم است که کودک یاد میگیرد بخواند و با دقت متن‌ها را برای ساعت‌ها ببیند. حتی با جود بینایی خیلی خوب، برخی از دانش‌آموزان که از نظر بینایی حساس هستند ممکن است با تضاد بین کاغذ و خطوط مشکل داشته باشند. در واقع، چشمها و مغز آنها نمیتواند با کنتراست شدید بین کاغذ سفید و خطوط سیاه کنار بیاید. کنتراست را کم کنید و چشمها را آرام کنید، تا دانش‌آموزان تقویت شوند که بهتر بخوانند. در حالی که از کودکان انتظار میرود که قادر باشند صفحه نوشته شده را به آسانی از چپ به راست، کلمه به کلمه اسکن کنند و به سمت چپ خط بعدی بروند، ولی بعضی از دانش‌آموزان کمی حمایت نیاز دارند تا این کار را انجام دهند.
سوالات متداول:
1-چطور بفهمم مشکلات خواندن پسرم به دلیل یکپارچگی حسی است نه نارساخوانی؟
اگر کودک در فعالیتهای غیرکلامی مثل دوچرخهسواری، گره زدن بند کفش یا تحمل برچسب لباس هم مشکل دارد، احتمالاً اختلال یکپارچگی حسی نقش کلیدی دارد. ارزیابی توسط کاردرمانگر حسی ضروری است.
2-تمرینات یکپارچگی حسی چطور روی دقت خواندن اثر می‌ذارن؟
فعالیتهایی مثل فشردن توپ استرس قبل از خواندن یا استفاده از جلیقه وزندار، با تنظیم سیستم عصبی، توجه بصری را افزایش میدهند. تحقیقات نشان داده این تمرینات تا ۴۰% دقت خواندن را بهبود می‌بخشد.
اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم دو اختلال می باشند که در بسیاری از موارد با هم همپوشانی دارند. تشخیص صحیح تفاوت های اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم کمک بسزایی به نحوه درمان و روند پیشرفت بیماری دارد. جهت تشخیص صحیح این دو اختلال در کودکان ابتدا باید به بررسی علائم هر دو به صورت مجزا پرداخت. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه تشخیص اوتیسم و اختلال پردازش حسی و درمان های اساسی توانبخشی برای این کودکان فعالیت می نماید. تجربه 18 ساله این مرکز در زمینه کاردرمانی مشکلات حسی کودکان موجب تسریع روند درمان و بهبود علائم اختلال پردازش حسی در کودکان می گردد.
نامهای دیگر اختلالات یکپارچگی حسی:
SI problems/SI disorder/SI dysfunction / Sensory processing disorder
– در مشکل یکپارچگی حسی، گیرنده‌های حسی سالم هستند و مشکل از ساختارهای CNS و مسیرهای عصبی مرتبط به آن است. به عبارتی مشکل مرکزی است و محیطی نیست
-در کودکان ADHD پردازش حس لامسه نسب به کودکان سالم دچار مشکل است.
-کودکان با اختلالات یادگیری نسبت به کودکان سالم در پاسخهای پاسچرال دچار مشکل هستند در حالیکه عملکرد گیرنده های محیطی طبیعی میباشند. پاسخهای پاسچرال تحت تاثیر یکپارچگی حواس وستیبولار، عمقی و بینایی هستند.
نظریه‌های مختلف پژوهشگران در مورد یکپارچگی حسی
نام پژوهشگران
نظریه
Bundy & Murray
مشکلات یکپارچگی حسی به دو صورت عمده خود را نشان میدهند ۱)تعدیل حسی۲) پراکسی ضعیف
Miller,Anzalone,Lane
Cermak & Osten
از واژه اختلال پردازش حسی استفاده کردند که شامل سه بخش عمده میشد:
1. اختلال تعدیل حسی (یعنی بیش پاسخی کم پاسخی و حس طلبی)
2. اختلال حرکتی مبتنی بر حس (یعنی الگوهای دو طرفه پاسچرال و دیسپراکسی)
3. اختلال تمایز حسی (مشکلات ادراکی)
Cermak & Royeen
بر پاسخدهی حسی که دارای دو طیف کم پاسخی و بیش پاسخی بود تاکید داشتند
Dunn
مدل Quadrant را مطرح کرد که پردازشهای نورونی را مورد نظر قرار داد
مشکلات SI به ۴ گروه تقسیم بندی میشوند:
1. مشکلات تعدیل حسی
2.مشکلات درک و تمایز حس
3.مشکلات عملکردی دوطرفه وستیبولار
4.مشکلات پراکسی
مشکلات حسی در کودکان اختلال پردازش حسی و اوتیسم
بیش از80% کودکانASD و کودکان نقص توجه در تعدیل حسی اختلال دارند (یا بیش حسی دارند یا کم حسی).
کم حسی و مشکلات ثبت حسی
– تعریف ثبت حسی: سازماندهی دروندادهای حسی جهت استفاده از آن را ثبت حسی می گویند. در واقع قبل از اینکه از اطلاعات حسی به صورت عملکردی استفاده کنیم باید ابتدا در CNS ثبت شوند.
– در واقع در توجه انتخابی ثبت حسی صورت می گیرد که به صورت عملکردی اطلاعات حسی در CNS ثبت شده اند.
– کاردرمانگرها اصطلاح مشکل ثبت حسی را به فردی نسبت می دهند که حواس پرت ،است نمی تواند به محرکات محیطی مهم توجه کند و محرک مرتبط را ثبت کند این مشکل در کودکان ASD دیده می شود. به عنوان مثال کودکی که از بین صدای درمانگر و صدای ماشین های درون ،ترافیک از صدای درمانگر آگاه نباشد در واقع صدای ماشین ها را ثبت حسی کرده است.
– زمانی که کودک به محرکی پاسخ نمی دهد یا متوجه آن نمی شود مهم است که مشکل آن را ادراکی یا شناختی نیز در نظر بگیریم و تنها مشکل ثبت حسی در نظر نگیریم به عنوان مثال کودکی که مشکل ادراک حس لامسه دارد ممکن است درونداد لامسه را ثبت کند اما در استرگنوزیس درک اشیا تنها با لامسه و بدون بینایی دچار مشکل باشد. در واقع درمانگر ممکن است تصور کند که کودک از وجود در ونداد لامسه آگاه نیست و او را کم حس لامسه خطاب کند. در صورتی که ممکن است از وجود محرک آگاهی داشته باشد اما قادر به درک اطلاعات پیچیده لامسه نباشد.
– کودکی که مشکل ثبت حسی دارد بازی نمادین و رشد زبانی اش محدود است به خصوص هنگامی که نتواند محرک دیداری و شنیداری را ثبت کند.
– معمولا در کودکان ASD مشاهده می شود که نسبت به محرکات بینایی و شنیداری بی توجه هستند اما نسبت به محرکات بی ربط توجه نشان می دهند و بسیار دقت می کنند. نکته کلیدی اینجاست که کودک از وجود محرکاتی که بی توجهی نشان می دهد، آگاه نیست این مفهوم مشکل ثبت حسی است.
ایمنی کودکانی که مشکلات ثبت حسی دارند باید بطور خارجی تامین شود زیرا برخی حس درد را ثبت نکرده و از موقعیت های خطرناک دوری نمی کنند و همواره نگرانی درباره امنیت آن ها وجود دارد یا ممکن است مزه ها و بوهای سمی را استشمام کنند.
– در موارد حاد مشکلات ثبت ،حسی سائق درونی و انگیزه انجام فعالیت های معمولی دوران کودکی را تحت تاثیر قرار می دهد.
بیش پاسخی
بیش پاسخی بیش حسی یا تدافع حسی ۲ بخصوص در حس لامسه منشا وراثتی دارد.
– اضطراب در کودکان بیش حس بسیار شایع است زیرا در اثر فعالیت غیر طبیعی آمیگدال بیش از حد برانگیخته هستند.
– کودکان نقص توجه و اوتیسم و کودکان با OCD اختلال وسواسی جبری بیشترین شیوع بیش حسی را به خود اختصاص می دهند
بر اساس گفته های ben-sasson و Green برای ارتباط بیش حسی و اضطراب ۳ تئوری وجود دارد:
1- اضطراب بیش حسی را به وجود می آورد
2- بیش حسی اضطراب را به وجود می آورد
3- هردو بر اثر ریسک فاکتورها به وجود آمده اند. مانند فعالیت غیر طبیعی آمیگدال
تفاوت اصلی بین SPD و اوتیسم: آیا این دو اختلال یکسان هستند؟
اختلال یکپارچگی حسی (SPD) و اوتیسم (ASD) دو شرایط مجزا هستند که گاهی به اشتباه با هم اشتباه گرفته میشوند. در حالی که هر دو میتوانند بر پردازش حسی تأثیر بگذارند، تفاوت‌های کلیدی بین آنها وجود دارد.
1. تعریف و ماهیت اختلالات:
SPD: یک اختلال عصبی است که در آن مغز در دریافت و تفسیر اطلاعات حسی از محیط دچار مشکل میشود. این مشکل میتواند منجر به واکنش‌های بیش‌ازحد یا کمتر از حد به محرک‌هایی مانند صدا، نور یا لمس شود.
اوتیسم: یک اختلال رشدی گسترده است که بر ارتباطات اجتماعی، رفتارهای تکراری و علایق محدود تأثیر می‌گذارد. مشکلات حسی در اوتیسم وجود دارد، اما این تنها یکی از جنبه‌های آن است.
2. علائم اصلی:
در SPD، مشکلات عمدتاً حول محور پردازش حسی میچرخد (مثلاً نفرت از برخی بافت‌ها یا حساسیت به صدا).
در اوتیسم، علاوه بر مسائل حسی، چالشهای اجتماعی (مانند مشکل در تماس چشمی یا درک احساسات دیگران) و رفتارهای تکراری نیز دیده میشود.
3. تشخیص و درمان:
SPD معمولاً توسط کاردرمانگران تشخیص داده میشود و درمان آن بر تمرینات یکپارچگی حسی متمرکز است.
اوتیسم نیاز به ارزیابی جامع‌تری توسط تیم متخصصان دارد و درمان آن ممکن است شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی و گاهی دارودرمانی باشد.
در حالی که SPD و اوتیسم ممکن است علائم مشترکی داشته باشند، اما شرایط متفاوتی هستند. SPD عمدتاً بر پردازش حسی تأثیر می‌گذارد، در حالی که اوتیسم طیف وسیع‌تری از چالش‌ها را شامل میشود. تشخیص دقیق توسط متخصصان میتواند به تدوین برنامه‌های درمانی مؤثرتر کمک کند.
آیا اختلال یکپارچگی حسی میتواند همراه با اوتیسم باشد؟
بله، اختلال یکپارچگی حسی (SPD) میتواند همراه با اوتیسم (ASD) وجود داشته باشد. در واقع، تحقیقات نشان میدهد که تا 90% از افراد مبتلا به اوتیسم، مشکلات پردازش حسی را نیز تجربه میکنند. اما این همبودی به چه معناست؟
1. همپوشانی علائم:
بسیاری از کودکان اوتیستیک به دلیل تفاوت‌های عصبی، واکنش‌های غیرمعمول به محرک‌های حسی نشان میدهند. این میتواند شامل:
حساسیت بیش‌ازحد به صداها یا نورها
اجتناب از لمس یا تماس با برخی بافت‌ها
جستجوی مداوم تحریکات حسی (مانند چرخیدن یا تکان دادن بدن)
2. تشخیص افتراقی:
تشخیص SPD در کنار اوتیسم میتواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا:
برخی علائم مشترک هستند (مثلاً پوشیدن لباس‌های خاص به دلیل حساسیت لمسی)
مشکلات حسی در اوتیسم ممکن است با چالشهای اجتماعی پیچیده‌تر شود
3. رویکردهای درمانی ترکیبی:
برای کودکانی که هر دو شرایط را دارند، درمان معمولاً شامل:
کاردرمانی با تمرکز بر یکپارچگی حسی
برنامه‌های آموزشی برای بهبود مهارتهای اجتماعی
ایجاد محیط‌های سازگار با نیازهای حسی (مثل کاهش محرک‌های محیطی)
سوالات متداول:
1-تفاوت‌های رشدی بین کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم چیست؟
کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی معمولاً در مراحل رشدی اولیه تأخیر ندارند، در حالی که در اوتیسم تأخیرهای رشدی شایع‌تر است.
2-آیا مداخلات درمانی برای اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم متفاوت است؟
بله، اگرچه هر دو ممکن است از کاردرمانی حسی بهره ببرند، اما اوتیسم نیاز به مداخلات گسترده‌تری مانند گفتاردرمانی و آموزش مهارتهای اجتماعی دارد.
کاردرمانی حسیدر زمینه درمان یکپارچگی حسیدر کودکان و بهبود عملکرد فرد فعالیت می نماید. متخصصین کاردرمانی مرکز توانبخشی دکتر صابر با استفاده از ابزارهای ویژه حسی به بهبود یکپارچگی حسی می پردازند. سنسوری روم و اتاق SI از امکانات ویژه این مرکز می باشد که جهت بهبود عملکرد کودکان با اختلالات پردازش حسی و بیش فعالی، همچنین کودکان اوتیسم مورد استفاده قرار می گیرد. تخته تعادل برقی، برج گردان ، وایت برد نوری ، سوند سویچ و… از ابزار های مفید این بخش می باشد. کودکان با اختلالات پردازش حسی می توانند از امکانات این مرکز جهت بهبود مهارت های حرکتی و یکپارچگی حسی استفاده نمایند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
یکپارچگی حسی در کودکان
یکپارچگی حسی دارای دو معنای رفتار زیستی و بالینی است:
معنای رفتارزیستی: روشی برای بررسی نحوه سازماندهی اطلاعات حسی در نورونها و ایجاد رفتار عملکردی
معنای بالینی: به اصول تئوریها، روشهای ارزیابی و استراتژیهای مداخله اشاره دارد.
مقدمه ای بر تئوری یکپارچگی حسی
– آیرز (پایهگذار تئوری یکپارچگی حسی) از عبارات یکپارچگی حسی، پاسخ تطابقی و پراکسیا برای نشان دادن نظر خود در مورد یکپارچگی حسی استفاده مینمود.
– تعریف آیرز از عبارت یکپارچگی حسی: «Organization of Sensation for Use» (سازماندهی کردن حواس به منظور استفاده کردن از آنها). عبارت “For use” نماد آیرز است، زیرا پردازش حسی را به فعالیتهای فرد مرتبط میسازد.
مفاهیم زیستی –عصب شناختی
نقش تجربیات حسی در رشد و عملکرد مغز
– درونداد حسی برای عملکرد مطلوب مغز ضروری است. مغز طوری طراحی شده که به طور مداوم اطلاعات حسی دریافت کند و اگر این اتفاق رخ ندهد عملکرد مغز دچار مشکل میگردد.
– آزمایشهای اولیه در سالهای 1950 الی 1960 نشان دادند که اگر مغز به قدر کافی اطلاعات حسی دریافت نکند، به طور خودکار دروندادهایی خودانگیخته به شکل توهمات ایجاد کرده و محرک حسی تحریف شدهای را از محیط ادراک میکند.
– اگر کودک در دورههای طلائی رشد از تجربیات حسی محروم باشد، ارتباطهای مغز و نورونها دچار ناهنجاری میگردند و این امر بر رفتار کودک تاثیر گذاشته و عملکرد او را محدود میکند.
– آیرز دروندادهای حسی را «تغذیه حسی» برای مغز نامید، مانند غذا برای بدن.
– ویلبارگر یک برنامه مداخلهای به نام «رژیم حسی» طراحی کرد، بدین معنا که کودک در طول روز با تجربیات و فعالیتهای حسی مواجه میشود که با چالشهای یکپارچگی حسی نیز همراه هست.
– اگر مغز بیش از حد درونداد حسی دریافت کند، باعث ایجاد استرس در کودک میگردد.
یکپارچگی حسی و پاسخهای تطابقی
– مغز کودک به طور غیرفعال اطلاعات حسی را از محیط دریافت نمیکند، بلکه به طور فعال مفیدترین این اطلاعات را از محیط انتخاب کرده و از آن برای رسیدن به اهداف خود استفاده میکند. این امر نیازمند پردازشهای مغزی در یکپارچگی حسی است. زمانی که این پردازشها به خوبی صورت بگیرند کودک میتواند در محیط یک عمل موفق و هدف- محور انجام دهد، که این همان پاسخ تطابقی است.
– زمانی کودک پاسخ تطابقی ایجاد میکند که به خوبی از پس چالشهای محیط بربیاید. در واقع زمانی که مغز کودک به طور موثر بتواند اطلاعات حسی محیط را سازماندهی کند، پاسخ تطابقی ایجاد میشود.
– یکپارچگی حسی منجر به ایجاد پاسخ تطابقی میشود و پاسخ تطابقی ظرفیت مغز را برای یکپارچگی بیشتر، افزایش میدهد. آیرز آموخته دوچرخه سواری را به عنوان یک مثال برای نشان دادن این پروسه مطرح کرد. کودک باید برای یادگیری چگونگی حفظ تعادل خود در دوچرخهسواری، حواس مختلف بخصوص حواس وستیبولار و عمقی را با یکدیگر یکپارچه کند. زمانی که کودک در معرض افتادن قرار میگیرد باید به سرعت حواس دیداری، وستیبولار و عمقی خود را به کار بگیرد و آنها را با یکدیگر یکپارچه کند تا بتواند پاسخ حرکتی مناسبی در جهت جلوگیری از افتادن ایجاد کند. در پی افتادنهای مکرر، کودک حواس خود را به تدریج یکپارچه میکند تا در نهایت موفق میشود به نحوی وزن خود را در دو طرف دوچرخه انتقال دهد تا تعادلش به خوبی حفظ شود. این پاسخ تطابقی باعث میشود کودک به خوبی تعادل دوچرخه را حفظ کند و آن را براند.
– در ایجاد پاسخ تطابقی، کودک یک عامل فعال است نه غیر فعال و این پاسخ از درون کودک سرچشمه میگیرد و هیچ چیز نمیتواند کودک را مجبور به دادن این پاسخ کند. تنها میتوان محیط را طوری طراحی کرد که احتمال ایجاد پاسخ تطابقی در کودک بالاتر برود.
– آیرز «تمایل کودکان به تکامل یکپارچگی حسی از طریق پاسخ تطابقی» را سائق درونی نامید ومنشا آن را سیستم لیمبیک بیان کرد. (سیستم لیمبیک نقش مهمی در انگیزش و حافظه دارد).
پلاستی سیته نورونی
– پاسخ تطابقی باعث ایجاد تغییراتی در سیناپسها و مدارهای عصبی میشود که این تغییرات، همان عملکرد پلاستی سیته مغز است.
– تعریف نوروپلاستی سیته: تغییرات بخصوص در ساختار و عملکرد نورونها که بیش از چند ثانیه باقی بمانند و مختص دوره زمانی معینی نباشند. عادت کردن، یادگیریهای تجربه محور، حافظه و ترمیم سلولها پس از آسیب همگی مثالهایی از نوروپلاستی سیته هستند.
همزمان با بلوغ چالشهای جدیدی را برای کودکان دارای مشکلات حسی و خانوادههای آنها ایجاد میشود. فشار وارد شده از دیگران، میل به همرنگ شدن با بقیه، و تغییرات فیزیکی که به همراه بزرگ شدن پیش می‌آیند میتوانند دشوار باشند. نصیحت پدر و مادر ممکن است مؤثر نباشد و مورد قبول قرار نگیرد، و همسالان دارای تأثیر بیشتر باشند. مرکز کاردرمانی حسی در زمینه درمان یکپارچگی حسیو بهبود عملکرد فرد فعالیت می نماید. متخصصین کاردرمانی با استفاده از ابزارهای ویژه حسی به بهبود یکپارچگی حسیدر فرد و ارتقای سطح عملکرد کمک بسزایی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
برای بعضی افراد با اختلال پردازش حسی مهم نیست که با جماعت یکرنگ شوند یا نه و تفاوت‌های خود را با افتخار نمایش میدهند، اما بیشتر کودکان مایلند با همسالان خود یکجور شوند. نوجوانی که هرگز شلوار گرم‌کن‌های خود را در مدرسه‌ی ابتدایی در نیاورد ممکن است در یافتن شلوار جینی که بتواند تحمل کند دچار مشکل شود. دختری که از موسیقی بلند دوری می‌کرد ممکن است تلاش کند که حداقل وانمود کند از آهنگ‌های جدید خوشش می‌آید، در حالی که ممکن است گوش گیرهایی را پشت موهای بلندش پنهان کند. موارد زیر تنها تعدادی موانع شایع و راه‌حل آنها برای نوجوانان است:
مشکلات فرد با اختلال پردازش حسی در بزرگسالی
بوی بدن
به دلیل تفاوت‌ها در حساسیت بویایی، یک نوجوان یا جوان دچار اختلال حسی ممکن است همیشه در مورد بوی خوب دادن بسیار دقیق باشد یا، برعکس، ممکن است به جوراب‌ها و زیربغل‌های دارای بوی بد بی‌توجه باشد. فردی که مایل باشد دیگران از او دوری کنند ممکن است از بوی بد خود برای این کار استفاده کند. به هر حال بوی مناسب دادن یک قانون اجتماعی است. تجمع باکتری‌ها یک مشکل بهداشتی است و از این رو قابل بحث نیست.
ممکن است برای فردی حس یا بوی اسپری دئودورانت زننده باشد. ممکن است فردی نیاز به انجام صبورانه‌ی آزمایش‌ها داشته باشد تا دئودورانت یا رول آن یا اسپری‌ای که قابل قبول است را بیابد. محصولات بدون بو معمولاً بهترین انتخاب هستند. با توجه حساسیت فرد، دنبال دئودورانتی باشید که دارای حداقل مواد شیمیایی، مخصوصاً بدون آلومینیوم کلروهیدرات، نمکی که یکی از شایع‌ترین ترکیبات بین ضد عرق‌های تجاری است، باشد. بسیاری از تحقیقات به ارتباط بین سمی بودن آلومینیوم و بیماری آلزایمر و سرطان پستان پرداخته‌اند. با این که ارتباط واضحی یافت نشد، مطمئن‌تر است اگر به طور روزانه از آلومینیوم روی بدن استفاده نکنیم یا حداقل در پایان روز آن را بشوریم.
محصولات سالم‌تر زیادی در بازار وجود دارند همچنین Tom’s Maine، که در بیشتر مغازه‌های بهداشتی موجود است، که ممکن است از لحاظ بو و ترکیب قابل قبول‌تر باشند. کلید کار در جستجو است.
اصلاح
مردان جوانی که اصلاح را یاد می‌گیرند نیاز به یاد گرفتن ترکیب درست تیغ و کرم اصلاح دارند تا پوست صورت حساس را اصلاح کنند. دخترانی که میخواهند پاها و زیربغل رخود را اصلاح کنند نیز نیاز به کمی تمرین دارند. این‌ها چند ایده هستند:
گرفتن دوش آب گرم در ابتدا پوست را نرم میکند، و آن را برای اصلاح آسان‌تر میسازد.
تیغ‌های ارزان و قابل بازیافت احتمال بیشتری برای آسیب به پوست دارند. بهتر است از یک تیغ دارای کیفیت بالا استفاده شود.
بعضی‌ها ممکن است ریش تراش‌های الکتریکی را ترجیح دهند. بعضی دیگر آنها را بیشتر آسیب‌زا میدانند.
برای بعضی‌ها، ممکن است درست کردن کف و مالیدن آن بر روی پوست با یک برس دارای کیفیت بالا آرام‌بخش باشد.
با استفاده از صابون اصلاح گرد و یک برس میتوان اصلاح کرد بدون اینکه مستقیم به کرم اصلاح دست بزنید.
عادت ماهیانه
یک خانم جوان که در مورد دوره‌ی ماهیانه آگاهی دارد در دوره‌ی ماهیانه‌ی خود دارای اعتماد به نفس بالاتری است. این که از پد تا تمپون استفاده کند بستگی به ترجیح خود شخص دارد. یک پد در در روزهای که خونریزی کمتر است ارجحیت دارد. قرار دادن تمپون، میتوان از یک کرم واژن استفاده کرد.
اگر خانم جوان گرفتگی‌های قاعدگی دارد، رفع درد مهم است. مانند داروهای ضدالتهابی ادویل و آلیو میتوانند بسیار مفید باشند. مخصوصاً اگر در ابتداری گرفتگی‌ها استفاده شوند. اگر گرفتگی شدید باشد و خونریزی زیاد باشد، میتوان از قرص‌های ضدبارداری استفاده کرد. این آگاهی توسط متخصص زنان و یا یک متخصص کودکان که دخترهای سن بالاتر را درمان میکند صورت میگیرد. والدین باید متوجه باشند که با نوزادان و کودکان در یک اتاق انتظار بودن میتوان برای یک نوجوان شرم‌اور باشد. پدهای گرمایشی نیز میتوانند کمک کنند در مدرسه، یک دختر جوان میتواند از یک کمربند گرمایی استفاده کند که به طور مکانیکی گرم میشود و برای 6 تا 8 ساعت گرم می‌ماند.
دختران در چند دهه‌ی گذشته بسیار زودتر شروع به قاعده شدن کردهاند. و این میتواند به خاطر چاقی و در معرض مواد شیمیایی مختل کنندهی اندوکرین همانند حشره کش‌ها، پلاستیک و هورمون‌های موجود در محصولات غذایی و آرایشی باشد. یک مطالعه‌ای بر روی بیش از 17000 دختر صورت گرفت که نتایج نشان داد دختران سیاه‌وست، به طور میانگین، اولین نشانههای بلوغ را بین سنین 8 تا 9 سالگی تجربه میکنند و دختران سفید پوست این تغییرات را در 10 سالگی تجربه میکنند. این دو سال زودتر برای دختران سیاه پوست و یک سال زودتر برای دختران سفید پوست نسبت به مطالعات قبلی بود. از این رو بلوغ زودرس را در دختران سیاه پوست قبل از 7 سالگی و در دختران سفید پوست قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی تعریف میکنند.
در حالی که در نهایت طبیعت باید مسیر خود را طی کند، قابل توصیه است شروع بلوغ را برای دخترانی که بین سنین 3 تا 6 سال هستند و احتمال بین 6 تا 8 سال -یا دخترانی که واقعا هنوز آمادگی برای روبرو شدن با چالشهای جسمی و روحی بلوغ و قاعدگی به دلیل چالشهای ذهنی و رفتاری را ندارند-0به تعویق انداخت.
لوپرون یک داروی سرکوب کنندهی هورمون است که به طور ماهیانه تزریق میشود و میتوان تا سن طبیعی بلوغ استفاده شود (8 تا 13 سالگی برای دختران و 9 تا 14 سالگی برای پسران). عوارض جانبی لوپرون شامل کاهش چگالی استخوانی، و تغییرات در حالت روانی می‌وشند و باید توسط یک متخصص دارویی تجویز شود. لوپرون درمانی برای درمان اختصاصی اوتیسم پیشنهاد نمی‌شود و کاملاً فاقد اعتبار است.
استفاده از لوازم آرایشی
ممکن است پدر و مادرها شگفت زده شوند وقتی ببینند که دخترشان که در کودکی وقتی به او کرم ضدآفتاب زدند گریه کرد، ناگهان به استفاده از محصولات آرایشی علاقه‌مند میشود چون بقیه دختران نیز همینطور هستند. یافتن کرم‌ها و لوازم آرایشی قابل قبول نیاز به قدری آزمون و خطا دارد. این‌ها بعضی نکات مفید هستند:
مغازه‌های غذایی سلامتی مکانی خوب برای پیدا کردن مرطوب‌کننده‌ها و لوازم آرایشی بدون بو و مواد شیمیایی و لاک ناخن بدون تولوئن هستند.
با استفاده از مواد کاملاً طبیعی از روشهای زیبایی خانگی استفاده کنید: روغن نارگیل طبیعی برای حالت دادن به مو و نرم کردن ناخن‌ها؛ ماسک‌های صورت پر کنندهی منافذ با استفاده از سفیده‌ی تخم‌مرغ؛ ماسک‌های تهیه شده از خیار له شده برای کاهش پف صورت، و ماسک صورت عسل برای مرطوب کردن. این درمان‌های زیبایی جالب، کم‌هزینه، و بسیار مفید برای مسائل حسی هستند میتوانید دستورهای بسیاری را به طور آنلاین بیابید.
دختران باید با لوازم آرایشی بازی کنند اگر به استفاده از آنها علاقه‌مند هستند. تفاوت‌های حسی بزرگی وجود دارد، مثلاً بین یک برق لب و یک ماتیک و یا پایه‌ی پودری یا مایع داشتن، به آنها آموزش دهید که ساده و در حد کم استفاده کنند، اما به سلیقه‌های شخصی احترام بگذارند.
به دختران یادآوری کنید که باید همیشه قبل از خواب هرگونه مواد آرایشی را پاک کنند تا صورتشان را تمیز و سالم نگه دارند. آنها باید کرم و مایع پاک‌کننده‌ی آرایش چشم را امتحان کنند تا موردی که قابل قبول است را بیابند.
اگر دختران و پسران نوجوان تمایل به زدودن جوش صورت داشته باشند، به آنها آموزش دهید صورت خود را با مراقبت تمیز کنند و حداقل یک بار در هفته به آرامی پوست صورت را لایه بردرای کنند. درمان‌های لایه برداری با گرانول‌های کوچک‌تر معمولاً بهتر تحمل میشوند. استفاده از ماسک مخصوص برای خشک کردن پوست چرب در معرض جوش مفید است. درمان‌های شیمیایی مانند پاک کنندهی طبیعی میتوانند مفید باشند، اما باعث تحریک پوست میشوند. اگر ممکن و قابل تحمل باشد، نوجوانان میتوانند از مراقبت‌های صورت برای باز نگه داشتن منافذ استفاده کنند.
نتیجه‌گیری:
اختلال پردازش حسی در بزرگسالان میتواند بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی، و عملکرد شغلی آنها تأثیر منفی بگذارد. بسیاری از این افراد سال‌ها بدون تشخیص صحیح زندگی میکنند و علائم خود را ناشی از استرس یا اضطراب میدانند. تشخیص دقیق و استفاده از مداخلات کاردرمانی حسی، امکان بهبود و سازگاری بیشتر با محرک‌های محیطی را فراهم میکند. مراجعه به کاردرمانگر حرفه‌ای، به‌ویژه کسی مانند دکتر صابر که در این حوزه تخصص دارد، میتواند مسیر درمانی مؤثری برای این افراد ایجاد کند.
سوالات متداول:
1-آیا اختلال پردازش حسی باعث اضطراب یا افسردگی میشود؟
بله، ناتوانی در پردازش مناسب محرک‌ها میتواند باعث تحریک‌پذیری، خستگی روانی، اضطراب و حتی افسردگی شود، به‌خصوص اگر فرد از علت اصلی علائم خود مطلع نباشد.
2-چه افرادی بیشتر در معرض این اختلال هستند؟
افرادی با سابقه اوتیسم، ADHD، اضطراب مزمن، یا سابقه مشکلات حسی در کودکی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال پردازش حسی در بزرگسالی قرار دارند.
شانه زدن مو برای کودکانی که در پوست سر حسایت دارند میتواند بسیار دشوار باشد. خصوصاً دختران دارای موهای بلند که به راحتی گره میخورند. کوتاهی مو چالشهای بیشتری فراهم می‌آورد، از جمله صدای قیچی یا ماشین سلمانی، بوی مواد‌های شیمیایی که در سالن‌های آرایشی به مو می‌زنند، و الی آخر. کاردرمانی حسی کودکاندر حیطه درمان یکپارچگی حسی فعالیت می نماید. مرکز یکپارچگی حسی دکتر صابر با استفاده از تکنیک های مختلف یکپارچگی حسی و استفاده از ابزارهای روز دنیا در زمینه کاردرمانی حسیبه درمان اختلال حسی در کودکان می پردازد. در ادامه تعدادی پیشنهاد آورده شده است:
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکلات شانه کردن موی سر
چند تکنیک برای بهبود اختلال یکپارچگی حسی:
قبل از شانه زدن یا کوتاه کردن موها، یکی از والدین میتواند با ماساژ عمقی با فشار دست‌ها به سمت پایین و داخل در حالی که سر را در گودی کف دو دست گرفته، پوست سر کودک را حساسیت‌زدایی کند. در این جا هم برس موی لرزان میتواند کمک‌کننده باشد.
کودک میتواند با یک جلیقه وزنه‌دار، پد وزنه‌دار بپوشد یا اگر کمک‌کننده است یک پتوی سنگین رویش بیندازد.
با پخش موسیقی مورد علاقه کودک یا تماشای یک ویدئو، تجربه خوشایندی در کودک ایجاد کنید.
یک حالت‌دهنده‌ی مالشی با کیفیت یا اسپری برطرف‌کننده‌ی گره مو، کوتیکول مو را نرم کرده و گره مو را کاهش میدهد.
برای جلوگیری از شکننده شدن موها، ابتدا با انگشتان گره‌ها را باز کنید، سپس در حالی که توده‌های مو را با دست نزدیک پوست سر نگه داشته‌اید، برس یا شانه کردن را از انتهای موها شروع کنید.
از یک برس یا شانه ی مخصوص استفاده کنید.
تمرینات یکپارچگی حسی در آرایشگاه یا سالن زیبایی:
اگر موهای کودک مستعد گره خوردن است، موها را کوتاه‌تر کنید یا حداقل حجم موها را کمتر کنید. از محلول‌های کراتینه‌ی مو که موهای فرفری را صاف میکنند با احتیاط استفاده کنید چرا که برخی از فرمول‌ها مقدار‌اندکی فرمالدهید دارا هستند. بخاطر بخار‌های سمی فرمالدهید، اصلاً نباید از Blowouts Brazilian استفاده شود.
برخی کودکان با مشکل یکپارچگی حسی با یک پیراهن نرم خوش- پوش که از خانه آورده‌اید و یک حوله‌ی نرم برای اطراف گردن راحت‌تر هستند تا با پیشبند آرایشگاه یا سالن، مخصوصاً اگر یک چسب ولکرودی آزاردهنده پشت گردن داشته باشد.
حواستان باشد که برخی سالن‌های آرایش مخصوص کودکان میتواند بیش از اندازه محرک باشد. صندلی‌هایی که شبیه ماشین هستند، تعداد زیادی بادکنک، یک دیوار که ویدئو پخش میکند، و تعداد زیادی اسباب بازی میتواند برخی کودکان را به وضعیت افزایش تحریکات حسی ببرد، مخصوصاً اینکه یک نفر دارد با قیچی به آنها نزدیک میشود.
یک کودک کوچک ممکن است هنگام نشستن در بغل والد احساس امنیت بیشتری کند تا روی صندلی بلند آرایشگاه.
برای کودکانی که لغات را تحت‌الفضی می‌فهمند، به جای قیچی کردن از کلمات اصلاح، آرایش، کوتاه کردن استفاده کنید. کلمه قیچی کردن به اندازه کافی ترسناک هست.
با وجود اینکه یک کودک جستجوگر حس ممکن است از صدا و لرزش ماشین اصلاح شگفت‌زده شود، این مسئله ممکن است یک کودک بیش حس را با بحران مواجه سازد. در چنین مواردی آرایشگر میتواند فقط از قیچی استفاده کند یا اگر لازم است حداقل در گوش‌های کودک گوش‌گیر قرار دهید، بگذارید ماشین اصلاح را از نزدیک بررسی کند- موقعی که روی کسی دیگری استفاده‌اش میکنند مشاهده کند. خودش خاموش و روشنش کند، و یاد بگیرد که با وجود اینکه عجیب غریب است اما لذت بخش است.
آرایش کردن مو، بوی بدی میدهد، اگر به یک سالن آرایش بزرگسال می‌روید، وقتتان را موقعی تنظیم کنید که هیچ رنگ کردن مو، فر و مش، یا صاف کردن مو در حال انجام نباشد.
نهایتاً اینکه، اصلاح کردن موهای کودک در خانه را هم در نظر داشته باشید. حتی میتوانید هنگامی که خواب است این کار را بکنید.
بنشیند. یک محرک دیداری مثل زمان سنج میتواند به کودکان بی‌قرار کمک کند تا بفهمد قرار است چقدر بنشیند
سیستم تعادلی در گوش داخلی قرار دارد و تغییرات در نیروهای گرانشی و وضعیت سر را نمایان میسازد . هنگامیکه سیستم تعادلی به طور مؤثری کارکند به عنوان پردازنده ی اولیه ی ورودی حسی به تعادل و جهت گیری بصری شما هنگام حرکت در فضا کمک میکند. همچنین سیستم وستیبولار یک نقش کلیدی در دقت و چابکی ایفا میکند. سیستم عصبی مرکزی تعادل و سایر ورودی های اختلال حسی را به وسیله ی ارزیابی برای درمان بالقوه و سپس پاسخ ، پردازش میکند. برطبق موارد گفته شده ، شاهد این واکنشها خواهیم بود : تسهیل پاسخهای محافظت کننده به تناسب موقعیت (مثلا هنگام مواجهه با خطرمراقب باش) یا ممانعت از پیامهای محافظت کننده (مثلا نگران اینجا نباش) یا تبدیل پاسخهای محافظتی (مثلا مطمئن نیست پس بااحتیاط پیش برو.) این ارزیابی برای کودکی که مشکل حسی تعادل و عملکرد ضعیفی دارد، درست کار نمیکند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال پردازش حسی وستیبولار به صورت حرفه ای فعالیت دارند. کاردرمانی تعادلی و سنسوری روم و ماساژهای عمقی موجب درمان اختلال حسی تعادلی در کودکان می گردد. در این مطلب به صورت دقیق تر به مشکلات کودکان با اختلال حس وستیبولار و درمان های آن می پردازیم.
مشکل حسی تعادل
کودکی با مشکلات سیستم تعادلی و کنترل حرکتی ممکن است نوع عضلانی ضعیفی داشته باشد چون پیامهایی که به ماهیچه ها دستور میزان انقباض میدهند از عهده ی این کار برنمی آیند. هنگامیکه کودک قصد جابه جایی دارد ، ممکن است قادر به فعالسازی ماهیچه هایش به طور مناسبی نباشد و از ایجاد هماهنگی میان تعادل و ماهیچه ها جلوگیری میکند. درنتیجه ممکن است بعضی فعالیت ها چالش برانگیز یا ترسناک به نظرش برسند و از آنها اجتناب کنند.
چنین کودکی ممکن است قادر به تفسیر وضعیت سر و بدنش که در جهت حفظ توازن و تعادل قرارگرفته اند نباشد. او ممکن است هنگام جا به جایی احساس عدم امنیت و خطر بکند زیرا او نمیتواند بگوید کدام راه به سمت بالاست یا اینکه به کجا میرود. تغییرات در وضعیت سر ممکن است او را گیج کند و امکان دارد از بالا آوردن پاهایش از زمین خودداری کند. او ممکن است به راحتی گیچ شود یا شاید اصلا نتواند کاری را انجام دهد. زمینه ی بصری ممکن است به علت حرکتهای ناپایدار باشد. به عنوان مثال هنگامیکه او سوار چرخ و فلک است ، طوری به نظر میرسد که تمام دنیا اطراف او میچرخد . هنگامیکه کودک با مشکلات تعادلی سوار ماشین و هواپیما میشود سیستم وستیبولار حرکات را حتی زمانیکه سیستم بصری نمیبیند ، حس میکند و این سیگنالهای آمیخته میتوانند منجر به بیماری سفر شوند. (وقتی فرد دچار هواپیما زدگی ، دریا زدگی و… میشود حالتی به وجود می آید که به آن بیماری سفر میگویند.) برخی از افراد هستند که ممکن است با راه افتادن وسیله نقلیه به خواب بروند. برای بعضی کودکان دریافت ورودی های تعادلی هنگام جنبش ، نگه داشته شدن در صندلی کودک ، یا نشستن در ماشین ممکن است از راههایی باشد که آنها بتوانند بهتر به خواب بروند. سایر کودکان ممکن است چابک و فرز باشند به طور پایداری جابه جا شوند ، بیقراری و ناآرامی میکنند، زیاد لول میخورند و گهگاهی کارهای خطرناکی را انجام میدهند، مانند بالارفتن از مکانهای خیلی مرتفع یا دوچرخه سواری کردن با سرعت زیاد و بدون توجه به ترافیک. به علت دشواری های محدودکننده این کودکان و نیاز آنان به حرکت ، این کودکان ممکن است دیگران را آزار دهند و شانسی برای فرصتهای یادگیری حیاتی نداشته و مستعد آسیب باشند.
کودکی با ناامنی ثقلی به تغییرات در وضعیت سر یا جابه جایی به طور نامتناسبی پاسخ میدهد که یک خطر ریسک واقعی است. کودک احساس میکند که نمیتواند تعادل خود را در برابر نیروهای ثقلی حفظ کند. این ممکن است به علت یکپارچگی ضعیف وستیبولار و عملکردهای مخچه ای باشد. اصولا مشکل پردازش اطلاعات از اوتریکول و ساکول است.
علائمی مثل ترس از ارتفاع ، احساس واژگون بودن مثل زمانیکه از میله های بازی آویزان است یا حالت معلق بودن در زمان پشتک زدن می باشد. راه رفتن روی زمین ناهموار یا سطح نرم مانند گذرگاه پرصخره یا در برف یا شن ممکن است اضطراب آور باشد ، همانطور که گام برداشتن از یک سطح به سطحی دیگر این حالت را ایجاد کند؛ مثل رفتن از یک پیاده روی بتنی به محلی پوشیده از چمن . نشستن در ماشین ، راندن دوچرخه ، اسکیت یا سایر چالش های حرکتی ممکن است موجب ناراحتی فرد شود ، حتی فعالیتهای بی ضرری مانند خم شدن و برداشتن شی افتاده روی زمین یا بستن بندکفش (کودک یاد خواهد گرفت که اشیا را با خم کردن لگن و زانوها و مستقیم نگهداشتن سر از زمین بردارد یا پاهایش را از صندلی بالا بیاورد که بندهایش را گره بزند.) کودکی که از نظر ثقلی ناامن است ، معمولا فعالیتهای ثانویه را برمیگزیند مانند خواندن ، هنر و صنایع دستی و ساخت وسایل و از فعالیتها و بازی های فیزیکی پرهیز می کند.
کودک میترسد که پاهایش را از زمین بردارد ، از چرخش و یا حرکت برای پشتک نیز اجتناب میکند. او ممکن است تمایل داشته باشد خودش را از نظر فیزیکی به چالش بکشد البته درصورتیکه قادر به کنترل وضعیت باشد.
همچنین اگر جابه جایی برروی او نیرویی اعمال کند امکان ترس و نگرانی وجود دارد. هنگامی که او را برروی تشک تعویض پوشک قرار می دهند بیتابی می کند و نق میزند ، هنگامی که کودک را میچرخانند گریه میکند و وقتی بزرگتر شد ، از بازیهای دشوار و ورزشهای تیمی اجتناب میکند.
حساسیت بیش ازحد به حرکت در اختلال حس تعادل
کودکی با فعالیت بیش ازحد وستیبولار یا تعادلی ممکن است به صورت نامطمئن و مضطرب حرکات سریع یا چرخشی را انجام دهد. ممکن است گیج باشد و به راحتی حالت تهوع بگیرد به خصوص زمانیکه سوار بر ماشین است و یا از تجهیزات زمین بازی استفاده میکند و یا هنگامیکه برروی وسایل تجهیزاتی پارکها سوار میشود ، فقط با نگاه کردن فردی که سوار چرخ و فلک است ممکن است کودک به دلیل واکنش دهلیزی چشمی حالت گیجی بگیرد و یا حالت تهوع به او دست بدهد.
حساسیت کم به حرکت و جستوجوگری حسی وستیبولار
در اختلالات پردازش حسی، هنگامیکه کودک به تحریکات وستیبولار کمتر پاسخ دهد ، ممکن است تنبل به نظر برسد و چست و چابک به نظر نرسد ، مانند عروسک کهنه فلاپی (یک کارتون انگلیسی است) ، که او در کارهایش با نیروی ثقل زمین در کشمکش بود. تغییر وضعیت از یک وضعیت به وضعیت دیگر ، مثل بلندشدن از روی نیکمت و قدمزدن ، ممکن است برای وی پرزحمت باشد ، و از بازیهایی مثل دویدن و ورزش کردن پرهیز کند. او درحقیقت کلی حرکت دارد اما سازمان یافته نیست.
در آن طرف داستان کودکی ممکن است به صورت فعال مشغول جست وجو دروندادهای حرکتی باشد که کاملا داستانش با چیزی که ذکر شد متفاوت است. این کودک ممکن است درحرکتی ثابت بماند و مجدد آن را انجام دهد چراکه سیستم وستیبولار او بسیار ضعیف عمل میکند. ممکن است درهنگام راه رفتن ، دویدن زیاد در زمین بازی ، با ضربه زدن درسرجای خود ، دور زدن دور یک دایره یا قدم زدن دور یک اتاق ، یا هنگامیکه روی یک توپ ایستاده است ، فقط احساس ایستادن ساده را داشته باشد یا با اشیائی که بدن وی نیاز به مواجه با آنها برای برطرفشدن ولع درونداد حسی دارد ، ناسازگار باشد . هنگامیکه بزرگتر شد از فعالیتهایی مانند فوتبال ، یا دومیدانی استفاده کند یا ممکن است در فعالیتهای ناهنجار جستوجوگر حسی مثل رانندگی با سرعت زیاد ، همراه با حرکات نمایشی را ادامه دهد ، بنابراین متقاعد کردن آنها به روشهای امن تر میتواند موجب سازش آنها گردد.
درمان اختلال حس وستیبولار
در زمینه درمان اختلال سیستم تعادلی و وستیبولار در کودکان استفاده از تمرینات حسی حرکتی در کاردرمانی یکپارچگی حسی یکی از درمان های مهم و اساسی به حساب می آید. کودکان با یکپارچگی حسی می توانند پاسخ های حرکتی مناسب تری را به محرک های وستیبولار داده و مهارت های هماهنگی حرکتی خودرا بهبود بخشند. همچنین ماساژ های عمقی در تحریک حس ععمقب مفاصل کمک کننده می باشد. استفاده از سنسوری روم با اعمال محرک های حسی کنترل شده و قابل کنترل این امکان را برای درمانگران فراهم می نماید که با توجه به نوع اختلال کودک، محیط را اماده کرده و محرک های بینایی، شنیداری و تعادلی صحیحی را در جهت بهبهود مهارت های هماهنگی حرکتی و تعدیل حس وستیبولار فراهم مس نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تمامی امکانات درمانی روز دنیا به درمان اختلالات حسی کودکان از جمله حس وستیبولار می پردازد.
سوالات متداول:
1.کاردرمانی می تواند به درمان مشکلات حس تعادل کمک کند؟
بله، کاردرمانی حسی و سنسوری روم دو درمان مفید در زمینه بهبهود مهارت های تعادلی و تعدیل حس وستیبولار در کودکان می باشد که باید توسط متخصصین با تجربه ارائه گردد.
2.اختلال وستیبولار چیست؟
به هرگونه مشکل در مهارت های تعادلی مانند عدم دقت در حرکات و چابکی، مشکل در حفظ کنترل بدن در حرکت، اجتناب از فعالیت هایی که نیاز به پریدن دارد و یا انجام فعالیت های پر خطر مانند پریدن از ارتفاع می تواند از نشانه های اختلال وستیبولار باشد.
باتوجه به تحقیقات اخیر ، سیستم بویایی ابتدایی ترین حسی است که خطر را در اطراف محیط برای ما تشخیص میدهد مثل غذاهای فاسد ، دود ، و بسیاری از مواد سمی دیگر . در طول روز ، مولکولهای بویایی که در فضا در جریان هستند ، به دماغ ما وارد میشوند . هنگامیکه میخواهیم چیزی را بیشتر بو کنیم، حجم بیشتری از آن مولکولها را وارد حفره بینی خود میکنیم که گیرنده های شیمیایی تکانه هایی به قسمت بویایی ارسال میکنند. متفاوت با سایر اطلاعات حسی ، فقط حس بویایی پیامها را مستقیم به سیستم لیمبیک مغز ارسال میکند و بلافاصله احساسات و خاطرات راه اندازی میشوند. اختلال در یکپارچگی حس بویایی موجب مشکلات تغذیه ای و بی قراری در کودکان می گردد. مرکز درمان اختلال پردازش حسی در زمینه حساسیت حس بویایی با تمرینات کاردرمانی حسی و حساسیت زدایی برطرف می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
هنگامیکه درمورد بو فکر میکنید ، احتمالا به بوی گل رز ، پای سیب یا سگ بدبوی خود فکر میکنید. قطعا هرچیزی و هرکسی یک بوی مخصوص به خود را دارد ، که بیشتر ما می آموزیم که چگونه از به خاطر آوردن بوها جلوگیری کنیم مگر اینکه بوی عطر خوشبو یا زننده خاصی را داشته باشند.
حساسیت بیش ازحد حسی بویایی
کودکی با فعالیت بیش ازحد سیستم پردازش حس بویایی ممکن است به صورت رگباری بوها و پاسخهای قوی از بوهایی که دیگران از آن لذت میبرند را تجربه کند ، همچنین او متوجه است اما آن را تحمل میکند ، یا ممکن است به صورت آگاهانه از آن اطلاع نداشته باشد. بوی بدن و نفس سایر افراد یا بوی ادکلنها و لوسیون هایی که به کار میبرند ممکن است برای کودکی با حساسیت بالای حسی منزجرکننده باشد. بوی یکسری از غذاهای ویژه ممکن است سبب ایجاد حالت تهوع درچنین کودکی گردد. این کودک ممکن است به بوی تجهیزات پاک کننده ، محافظتکننده های بدن و گازهای تولیدشده از فرش و مبلمان تازه بسیار حساس باشد. سوپرمارکتها ، رستورانها ، و تجمعهای روزهای تعطیل که بوی غذاها و بوهای مختلف افراد مختلفی درآن وجود دارد بسیار برای کودک آسیب زننده است. در بین تنوع مواد شوینده لباس همکلاسیها ، بوی اتاق رختکن و بوی جوراب در باشگاه ، غذاهای متنوع و درب باز سطل آشغالی که در کافه تریا قرار دارند و سینی ها را درآن خالی میکنند علاوه بر بوی مواد پاک کننده ، بوی فضاهای مدرسه میتواند بسیار ناخوش آیند باشد. داخل استخر ، باغ وحش و پمپ بنزین میتواند به جهنمی برای بینی های حساس تبدیل شود. بویایی حساس درهنگامیکه فرد دچار سردردهای میگرنی است ، فزونی مییابد.
حس بویایی پایین و جست وجو گری حسی
برخی افراد دارای حس پایین بویایی هستند . آنها نمیتوانند به راحتی بوی عطرها را حس کنند و ممکن است اشتهای آنها کاهش یابد . چراکه آنها بوهایی مثل بوی دود را حس نمیکنند ، ممکن است امنیتشان دچار مشکل شود. در موارد نادر از کاهش حس بویایی و عدم داشتن بویایی به طورکامل درک بو از بین میرود یا کاهش می یابد ، که ممکن است در آسیبهای عصب کرانیکال ، عفونتهای تنفسی، ضربه مغزی ، داروهای ویژه و دیگر شرایط به وقوع بپیوندد.
چون حس بویایی آنها بسیار ضعیف شده است ، کودکان دارای حس پایین بویایی اشیا را برای کشف بویایی و تحریک بیشتر بو میکنند. یک کودک ممکن است مداد را قبل از اینکه از آن استفاده کند ، کتابی را قبل از خواندن ، یا حیوانی را که از آن نگهداری میکند را بو بکشد. علاوه براین ، عده ایی ممکن است سایر افراد را برای بهدست آوردن حس قویتر بو بکشد . این اتفاق بیشتر در کودکانی با مشکلات شناختی یا طیف اختلالات اوتیسم دیده میشود که آنها شیوع بیشتری از حس پایین بویایی دارند.
برخی از کودکان به صورت فعال به دنبال عطرهای بسیارقوی از طریق روشهای نادرستی میپردازند. برای مثال ، یک نوجوان با ناتوانی هوشی که در خانه های حمایتی زندگی میکند ، میدود تا قوطی های آشغال را درهر زمانیکه بتواند و بشود ، بو بکشد ، اگر ازاین حرکات آنها جلوگیری نکنیم ، دور چمن میچرخد تا خود را اشباع کند. این پسر آموخته است که گاهی ویکسواپوراب را قبل از ورود به گروه پیاده روی بو بکشد. مواد روغنی ضروری باشدت بویایی کمتر ممکن است باعث شود که از طریقی درآن پیشقدم شود و خود را تحریک کند تا نیازهای بویایی غیرقابل خود را ارضا کند
بسیاری از فعالیت های روزمره که در یک کودک عادی به سادگی انجام می شود برای والدین کودکان با اختلال حسی دشوار و اضطراب آور است. اگرچه بعضی از کودکان حساس در فعالیتهایی مثل مسواک زدن دندانها و لباس پوشیدن مستقل میشوند، خیلی دیگر از کودکان با اختلال حسی این فعالیتهای زندگی را کاملا بیزار کننده میدانند. شانه ی خارش آور، شامپوی بد بو، خمیر دندانهای فشاری و غیره ممکن است در صبح زود برای والدینی که تلاش میکنند تا کودک را تمیز کنند و لباسش را بپوشانند و او را راهی مدرسه کنند دردسرساز می باشد. مرکز درمان اختلال پردازش حسی کودکان دکتر صابر در زمینه کاردرمانی حسی و گفتاردرمانی حسی کودکان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. امکانات مرکز نظیر اتاق ماساژ، سنسنوری روم، اتاق تعدیل مهارت های شنیداری، اتاق تاریک بینایی به یکپارچگی حسی در کودکان و بهبود مشکات حسی آنان کمک می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
والدین ممکن است بدانند که بردن کودکشان به سوپر مارکت در ساعت 5 بعداز ظهر بعد از یک روز پر مشغله در مدرسه و فعالیتهای بعد از مدرسه مانند صادر کردن دستوری برای شروع مصیبت است و ممکن است برای جلوگیری از این اتفاق برنامه خود را تغییر دهند.
جلوی موقعیتهای محرک دیگر را سختتر می توان گرفت. جمع کردن وسایل تعطیلات، آماده شدن برای مدرسه، و رفتن به دکتر همگی موقعیتهایی هستند که میتواند برای والدین و همچنین کودکان شدیدا چالش زا باشند.
پیشنهاداتی در روند درمان اختلال حسی کودکان
پرورش کودکان دارای چالشهای حسی، معمولا نیازمند قواعد متفاوتی نسبت به قواعدی است که والدین با آن بزرگ شده اند و یا نسبت به قواعدی که در مجلات پرورش کودکان توصیه شده است. اهداف ممکن است یکی باشد، اما سفر بزرگ کردن کودکان خوشحال، سالم، و خوش رفتار ممکن است والدین را به راههایی بکشاند که از وجود آنها هم آگاهی نداشتهاند. سر کردن با کودکان دارای مشکلات حسی نیازمند مهربانی بیشتر و نیازمند مقدار زیادی خلاقیت در حل مسائل است. در کتاب ما، بزرگ کردن کودک هوشمند از لحاظ حسی، نانسی پسکه و من، تقریبا 50 صفحه راهکار علمی برای مشکلات روزمرهی والدین و معلمان فراهم نموده ایم که ممکن است بخواهید آنها را به اشتراک بگذارید. در ادامهی این فصل شما برای سناریوهایی که والدین به احتمال زیاد نیازمند کمک در آنها هستند، روشهایی خواهید یافت.
مشابه همه ی چیزهای حسی، اصول کلی شامل ارزیابی مشکل زیربنایی، مشخص کردن این که چه تغییراتی باید و میتواند انجام شود، و افزایش ظرفیت کودک برای مواجهه با تجارب گسترده تر. بیایید کودکی را در نظر بگیریم که زمان مسواک زدن خیلی آشفته میشود. بپرسید:
تقاضاهای حسی که کودک توان تحمل آنها را ندارد کداماند؟ ضروری است که تکالیف یا تجارب مشکل ساز را تجزیه و تحلیل کنید و آنها را به اجزای حسی شان بشکنید. آیا مسواک لثههای کودک را آزار میدهد؟ آیا مشکل، بود یا طعم خمیر دندان است؟ آیا کودک از حس تهوع به علت کف، میترسد؟
اگر توانستید مشخص کنید که کدام جنبهی حسی، مشکل ساز است، آیا آن، چیزی است که می توانید تغییرش دهید؟ یا اینکه کودک باید یاد بگیرد که با آن کنار بیاید؟
در مورد زمینهی محیط چطور؟ آیا حمام، مساعد مسواک زدن این کودک هست؟ آیا نور فلوروسنت، بیش از اندازه پر نور یا بیش از اندازه چشمک زن است؟ آیا حمام کاشی شده، صدا را بیش از اندازه تکرار میکند؟ آیا اضافه کردن مواد جذب کنندهی صدا مفید است؟ مثل پردهی دوش که از جنس پارچهای تری هستند، حوله های پشمی، و یک قالیچه روی کف حمام. آیا کودک در یک اتاق دیگر بهتر مسواک میزند؟ در مورد محیط، چه مواردی را میتوان تغییر داد؟ و یا اینکه این موقعیتی است که کودک باید یاد بگیرد با آن کنار بیاید؟
آیا کودک احساس امنیت میکند؟ آیا ایستادن روی یک چهارپایه حین مسواک زدن کنار سینک، باعث می شود کودک احساس معلق بودن یا نا امنی میکند؟ آیا کودک در وضعیت نشسته بهتر مسواک میزند؟
چه میتوان کرد تا کودک از لحاظ فیزیکی و عاطفی، احساس امنیت کند؟
چطور میتوان کودک را برای انجام فعالیت، بهتر آماده کرد؟ آیا فعالیت حسی آماده کنندهای وجود دارد که به کودک کمک کند؟ مثل یک ماساژ سریع و محکم، قبل از مسواک زدن. آیا این به کودک کمک میکند که مراحل مسواک زدن به صورت کلامی یا نوشتاری یا تصویری جز به جز شرح داده شود؟ آیا او از آن دسته بچه هاست که اگر یک ویدیو یا کتاب در مورد مسواک زدن ببیند یا بخواند، بهتر مسواک میزند؟
مهارت حل مساله در این موقعیتها، در روند اینکه والدین با مشکلات زیربنایی سازگار میشود، آسان تر میگردد و والدین روشهایی که بهترین نتیجه را میدهند تشخیص میدهد.
شست و شوی صورت
برای کودکانی که حساسیت لمسی دارند، شستن صورت میتواند وحشتناک باشد. میتوانید تکنیکهای زیر را امتحان کنید:
انواع مختلف شست و شو دهندههای صورت را امتحان کنید تا یکی که بو و حس خوبی دارد را پیدا کنید. مثلا کودکی ممکن است به حس حباب صابون روی پوست اعتراض کند و یک شست و شو دهندهی بدون کف ترجیح دهد. بگذارید کودک شست و شو دهندههای مختلف را بو کند و مورد علاقهی خود را انتخاب کند. به خاطر داشته باشید که صابونهای قالبی، فومها، مایع های شست و شو، و شیرهای شست و شو همگی تجربهی لمسی و بوی متفاوتی دارند و ممکن است کمی آزمون و خطا نیاز باشد تا نوع مورد نظر انتخاب شود.
بیش تر انسانهای حساس، با لمس عمقی راحت ترند تا لمس سطحی، به علاوه میخواهند روی اتفاقی که دارد روی بدنشان میافتد احساس کنترل داشته باشند. به کودک بیاموزید که دستهایش را خیس و صابونی کند و سپس از حرکات چرخشی محکم استفاده کند- بیشتر شبیه ماساژ باشد تا چیزی که ما به عنوان شستن صورت میشناسیم. کودک میتواند ترتیب مورد علاقهی خود را انتخاب کند، مثلا شروع از چانه، سپس گونهی راست، و آن گاه پیشانی. اگر کودک خیلی کوچک است یا نمیتواند خودش صورتش را بشوید، والدین میتوانند در حالی که مراحل کارشان را شرح میدهند، صورت کودک را بشویند.
برخی آدمها شست و شو با لیف یا اسکاج را به شست و شو با انگشتانشان ترجیح میدهند. برای یافتن بافت مطلوب بافتهای مختلف را امتحان کنید.
اغلب کودکان شستن صورت با پرتاب کردن آب به صورت در حالی که چشمها محکم بسته نگه داشته شده اند، را به سختی تحمل میکنند. اولا، دماهای مختلف را امتحان کنید؛ کودک ممکن است آبی که کمی خنک تر یا گرم تر از دمایی که والدین فکر میکنند دمای مناسب است را ترجیح دهند. ممکن است شمردن دفعات پاشیدن آب به صورت، قبل از کشیدن دست روی صورت مفید باشد. معمولا 6 تا 10 بار. کودک ممکن ترجیح دهد که در حالی که به آینه نگاه میکند با یک لیف خیس به دقت باقی ماندههای مادهی شست و شو دهنده را پاک کند.
سوالات متداول:
1-کاردرمانی حسی چگونه به درمان کمک میکند؟
کاردرمانی حسی از تمرین‌ها و فعالیتهای هدفمند برای تحریک یا تنظیم حواس کودک استفاده میکند. این تمرین‌ها به کودک کمک میکنند تا واکنش مناسب‌تری به محیط داشته باشد.
2-چگونه اختلال حسی تشخیص داده میشود؟
تشخیص معمولاً توسط کاردرمانگر یا متخصص رشد کودک انجام میشود. ارزیابی‌ها شامل بررسی واکنش‌های کودک به محرک‌های حسی و استفاده از تست‌های استاندارد است.
برخی از مردم بیش ازحد نسبت به نور ، وضوح ، رنگ و الگو حساس اند. چیزی که از همه جدیتر است معمولا برای افرادی که مبتلا به طیفی از اتیسم هستند پرحسی دیداری می باشد که منجربه عدم تشخیص موقعیت به وسیله ی بینایی می شود.اختلال پردازش حسی بینایی یا مشکل حسی دیداری در اوتیسم موجب بی قراری و اضطراب فرد شده و در کودکان اوتیسم موجب رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشگری می گردد. مرکز کاردمانی حسی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان اختلالات حسی فعالیت می نماید. تجهیزاتی نظیر سنسوری روم، اتاق ماساژ ، اتاق تاریک بینایی موجب تسریع در روند درمان اختلال یکپارچگی حسی کودک می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مشکلات حسی دیداری:
حسایست نوری : لامپهای روشن ، نورخورشید و درخشندگی ممکن است سیستم عصبی را آزاردهند و منجربه ناراحتیهای فیزیکی ، خستگی مفرط ، سرگیجه ، تشویش و اضطراب ، سردرد و سایر مشکلات شود. نورمهتابی نیز بیشتر مشکلساز خواهد بود زیرا افراد حساس میتوانند تکانشها را که مکررا خاموش و روشن میشوند ببینند و صدای آن را بشنوند. نورشدید همچنین میتواند ناراحت کننده باشد و به عنوان مثال نگاه طولانی مدت به مانیتور کامپیوتر باعث خستگی چشم یا سردرد میشود. در کودکان اوتیسم اختلال پردازش حس بینایی به وضوح دیده می شود.
حساسیت به وضوح : برخی از افراد با تفکیک میان تاریکی و روشنایی مشکل دارند . مشکلات حساسیت وضوح ، خواندن را سخت میکند و علاوه برخواندن ، در هدایت کردن ایمن دوچرخه یا رانندگی مشکل ایجاد میکند. بیشتر این افراد با خواندن نوشته های سیاه در پسزمینه ی سفید مشکل ندارند. درموارد حساسیت کنتراست کم ، حروف محوشده و به سختی دیده میشوند.
فقدان حساسیت کنتراست ، یکی از نشانه های بیماری چشم است. برخی از افراد مبتلا به پرحسی ، کنتراست را به راحتی تشخیص میدهند و مشتاقانه برای مدت طولانی به آن نگاه میکنند. هنگامیکه حروف به صورت خیلی تیره ظاهر شوند ، به عنوان مثال نوشته های سیاه در صفحه سفید ، نگاه کردن به آن بسیار سخت خواهد بود. امکان از بین رفتن وضوح چاپ نیز وجود دراد به آن معنا که حروف درحال جابه جایی یا به حالت کمرنگ و پررنگشدن (سوسوزدن) یا جدا از هم به نظر میرسند. دشواریهای مربوط به کنتراست و وضوح چاپ زمانی که کودک بالغ میشود و بهطور افزایشی چاپهای ریزتر با حروف بیشتر را میخواند و از او انتظار میرود که به مدت طولانیتری بخواند ، مشکل حادتر میشود.
اغلب افراد با مشکلات حساسیت کنتراست ، ارتباط خوبی با کاغذهای شبرنگ که در تاریکی ، روشن هستند ، دارند.
حساسیت رنگ و الگو : بیشتر کودکان از رنگهای گیرا خوششان می آید ، دختران صورتی و بنفش و پسران سبز و آبی را دوست دارند ؛ تلاشها براین است که از یکنواختی در انواع رنگها اجتناب شود . برخی کودکان با اختلال پردازش حسی نمیتوانند رنگهای معین را تحمل کنند. برای مثال کودک ممکن است دریک اتاق زرد روشن مضطرب شود چون این رنگ برای سیستم بصری او غیرقابل پذیرش است. یک کودک با حس پایین ممکن است برای اینکه توجهش به یک اسباب بازی جلب شود ، نیاز به رنگهای روشن یا حتی چراغ چشمک زن داشته باشد.
به یادداشته باشید که بینایی و مهارتهای حرکتی به هم پیوسته هستند. ما از چشمهایمان برای هدایت شدن به سمت الگوهای جدید حرکتی استفاده میکنیم.
هنگام یادگیری نوشتن ، کودک از چشمانش برای هدایت دستان درجهات مختلف استفاده میکند. برخی از ما به استفاده از بیناییمان در حین تایپ بر صفحه کلید استفاده میکنیم. چراکه تایپ بدون استفاده از حس بینایی را یاد نگرفته ایم که این توانایی به عملکرد گیرنده های حس عمقی انگشتان برای قرارگیری در جایگاه درست روی صفحه کلید وابسته است.
هنگام یادگیری اسکیت اوایل کودک عادت دارد به پاهای خود نگاه کند. به مرور که این حرکات بیشتر مأنوس میشوند ، نقشه های ذهنی مانند یک سیم کشی آماده میشود و کودک کمتر بربینایی تکیه میکند و درعوض اتکای بیشتری بر نقشه های حرکتی درونی دارد زیرا سیستم وستیبولار(دهلیزی) و گیرنده های حسی عمقی درگیر می شوند.
یکی از مشکلاتی که والدین با آن دست و پنجه نرم می کنند مشکلات بد غذایی کودکان است. اختلال حسی یکی از علل مهم در اختلال غذایی کودک است. مشکل در حس چشایی از اختلال پردازش حسیمی باشد که توسط گفتاردرمانی حسی قابل درمان است. بیش حسی و کم حسی در حس چشایی و اختلال یکپارچگی حسی در دهان کودک به صورت تخصصی با تکنیک های حساسیت زدایی حسی بهبود می یابد. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت می نماید.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
شمار بسیار زیادی از خانواده های امروزی بیش از اندازه دارای مشغله هستند. ما بین ساعات طولانی کاری والدین، فعالیتهای پرشمار بعد- از – مدرسه، و تکالیف بیش از پیش، به نظر میرسد هرگز زمان کافی وجود نخواهد داشت. این مساله خصوصا موقعی سخت تر میشود که تمرین فوتبال یک کودک بیش تر به طول میانجامد، یا وقتی کودکی جلسه ی تدریس خصوصی بعد از ظهر دارد، و وقتی یکی از والدین مجبور است اضافه تر از وقت مقرر کار کند. نهایتا کودکان و والدین نوبتی غذا می خورند و همه آسیب می بینند.
برنامه های سرعتی و اتفاقی غذا خوردن مخصوصا در مورد کودکانی که دچار بیش حسی هستند، سخت است چرا که موجودات ذاتا پیرو عادات هستند. سعی کنید غذاها را هر روز سر ساعت مقرری میل کنید تا یک برنامه ی روزمره ایجاد گردد و این نیز سبب ایجاد چرخهی سیری- گرسنگی منظم شود. تا جایی که امکانش وجود دارد همهی افراد خانواده با هم سر غذا بنشینید- حداقل برای چند شب در طول هفته. ممکن است به نظر برخی خانوادههای پر مشغله، قدیمی و از مد افتاده به نظر برسد اما به طور سنتی میز شام جایی است که خانوادهها با هم روابط اجتماعی برقرار کردهاند و کودکان آداب و عادات غذا خوردن را یاد گرفته اند.
در ادامه تعدادی راهکار آورده شده است که نشستن سر میز غذا را ساده تر میکند:
ملاحضاتی دربهبود مشکل بد غذایی کودکان
برخی والدین شکایت میکنند که کودک با مشکل بد غذایی، حین غذا در وضعیت نشسته باقی نمی ماند یا اینکه کودک لم می دهد، از روی صندلی میفتند، یا بقیه را با پاهایش فشار میدهد، یا از زیر میز به دیگران لگد میزند. این رفتارها میتوانند هنگامی که خانواده سعی دارند یک شام راحت کنار یکدیگر داشته باشند کاملا آزار دهنده و واقعا مشکل ساز باشند.
نشستن پشت میز برای یک کودک دچار مشکلات حس چشایی، میتواند واقعا دشوار باشد. اگر او توان عضلانی نامناسبی در قسمت لگن و کمر داشته باشد، عضلاتش نمیتوانند برای مدت طولانی با جاذبه مقابله کنند. حتی اگر او ابتدا، صاف بنشیند، معمولا نمیتواند این وضع را ادامه دهد و به زودی مثل یک ماکارونی خیس سر میخورد و در حالی که در لگن به جلو منحرف شده و ستون فقرات به وضعیت C شکل رفته و اغلب با پاهای صاف پایین میرود. او ممکن است کاملا از روی صندلی به بیرون سر بخورد یا اینکه در همین « وضع نامطلوب» باقی بماند که مانع نفس کشیدن، بلعیدن، و توجه دیداری میگردد. برای جبران، او ممکن است بدنش را روی میز ولو کند، آرنج هایش را روی میز حایل کند تا سر و بالا تنه اش را حمایت کنند، و یا دائما حرکت کند تا عضلات تنه اش را فعال نگه دارد. کودکی که درک بدنی مناسبی ندارد و درست نمیفهمد که اعضای بدنش کجا هستند نیز ممکن است در صاف و ثابت نشستن مشکل داشته باشد. برای افزایش ورودی حس عمقی به پاها و تنهاش، ممکن است با پاهایش به پایه های صندلی، پای خواهرش (برادرش)، یا پای والدش فشار وارد کند. کودکی که بیش – برانگیخته است ممکن است در رسیدن به یک حالت آرام و درست و در حفظ وضعیت نشسته و ثابت مشکل داشته باشد، در عوض برای دریافت ورودی حرکتی، وول بخورد، بی قراری کند، و از جایش بلند شود.
راهکارهای نشستن در وقت غذا و سایر فعالیت های پشت میزی
قبل از نشستن، کودک را در فعالیتهای حسی درگیر کنید که سبب آرامش و سامان دهی میشوند. این فعالیتها میتوانند شامل پریدن روی یک تخته پرش کوچک، پروانه زدن، بالا رفتن از تعدادی پله، استفاده از لرزانندهی دهانی، بپر بپر روی یک توپ درمانی، یا کمی سکوت قبل از شروع غذا.
مطمئن شوید که میز و صندلی اندازهی مناسبی دارند. وقتی کودک تون عضلانی پایین، آگاهی بدنی اندک و قدرت عضلانی پایین دارد، بسیار مهم است که میز و صندلی‌ای داشته باشید که با ویژگی‌های بدنی او سازگار باشند. در وضعیت نشسته سطح میز باید به سمت کودک به پایین شیب داشته باشد (کودک نیاز به بالا آوردن دست‌ها برای رساندن به سطح میز نداشته باشد)، و ساعدها باید بتوانند به راحتی روی سطح میز در حالت استراحت قرار بگیرند؛ مفاصل لگن باید کم و بیش در زاویه‌ی ۹۰ درجه (زاویه‌ی راست) قرار بگیرند؛ و پاها باید در حالت استراحت و به صورت صاف روی زمین قرار بگیرند.
صندلی مناسب میتواند تفاوت بارزی ایجاد کند. به جای استفاده از صندلی کمکی برای نشاندن کودکی کوچک روی صندلی بزرگسالان، والدین باید جدا به فکر استفاده از صندلی‌های مناسب باشند، مثل صندلی متحرک (تهیه به صورت آنلاین و یا در فروشگاه‌های لوازم کودک). این صندلی همراه با رشد کودک قابل تنظیم است اذا او همیشه در ارتفاعی مناسب و به همراه یک جاپایی مناسب می‌نشیند. صندلی‌های مخصوص پدال دار دارای تکیه گاه دست هستند؛ آنها همچنین دارای وسیله حمایت کننده و وضعیت دهندههای پا هستند که حسب نیاز قابل نصب و جداسازی‌اند. این صندلی‌ها این قابلیت را به کودکانی که دارای تون عضلانی پایین یا بالا هستند میدهند که به راحتی و برای زمان‌های طولانیتری در وضعیت نشسته بمانند. صندلی‌های پشت میزی ارکونومیک برای کودکان مثل DuoRest Student Desk Cair صندلی دانش آموزی حمایت پشت مناسبی فراهم می‌آورند، دارای تکیه گاه دست و جاپایی قابل جداسازی هستند که میتوانند به یک کودک بزرگتر کمک کنند که برای مدتی طولانی بنشیند و راحت‌تر تکالیفش را انجام دهد. سایر تطابقات نشستن را میتوان به سادگی در سایت‌هایی مثل com به صورت آنلاین پیدا کرد.
پاها همواره اساس حمایت سایر قسمت‌های بدن را فراهم می‌آورند. اگر پاهای کودک نتوانند به زمین برسند، که اغلب به سبب نشستن روی وسایل با سایز بزرگسال همین طور است، نیاز به اضافه کردن یک جاپایی هست، مثلا:
یک جعبه با اندازهی مناسب به همراه زیرانداز ضد لغزش زیر آن.
جاپایی با پایه‌ی لاستیکی مشابه جاپایی‌های صندلی گهواره‌ای.
یک زیر پایی عاج‌دار یک بالشتک زیرپایی پف‌دار که در کاتالوگ‌های ورزشی و درمانی موجود است. یک انتخاب واقعا مناسب برای کودکی که همیشه به چیزی یا کسی فشار میدهد، چرا که میتواند کوسن را فشار دهد تا دریافت حسی که می‌خواهد را فراهم کند، بدون اینکه کسی را اذیت کند.
آن‌هایی که لگد می‌زنند ممکن است با بستن یک باند کشی که به پایه‌های جلویی صندلی بسته شده است، راضی شوند به شرطی که در خطر گیر کردن به آن و زمین خوردن نباشند.
آجرهای فومی آماده (از کاتالوگ‌های درمانی تهیه کنید و یا خودتان با فوم متراکم بسازید).
آجرهای یوگا
لگن و باسن باید در وضعیتی طبیعی قرار بگیرند تا سبب صاف ماندن ستون فقرات شوند تا قفسه سینه نه به داخل قوس داشته باشد نه به بیرون زده باشد. اضافه کردن یک بالشتک زیر باسنی و شاید یک حمایت کنندهی پشت، بتوانند راستای وضعیتی فرد را ارتقا داده و راحتی را در وضعیت نشسته افزایش دهند. از جمله موارد زیر:
بالشتک‌های زیر باسنی Movin’ Sit که بالشتکی متورم و شیبدار است. هنگامی که قسمت عریض‌تر این بالشتک به سمت پشتی صندلی باشد، لگنی که به عقب منحرف شده است (ولو شدن) را به وضعیت طبیعی نزدیک میکند، حالتی صاف برای بدن فراهم می‌آورد و سطح نشستنی ایجاد میکند که عضلات را فعال نگه می‌دارد.
سایر بالشتک‌های شکل‌دار.
بالشتک‌های آرام سازی و بالش‌های نیمه سفت.
از آنجایی که جاهای نشستن بزرگسالان معمولا برای یک کودک آن قدر عمیق‌اند که تا در آنها فرو نرود نمیتواند حمایتی برای پشتش فراهم آورد، والدین میتوانند با بالا آوردن پشتی صندلی، اندکی حمایت به آن اضافه کنند. یک بالش نیمه سفت. بالشتک‌های افزودنی مثل بالشتک‌های پشتی بنددار یا نگهدارنده کمر هم خوب جواب میدهند.
با ثبات کردن ساعدها روی سطح میز سبب فراهم آوردن ثبات بهتر بالا تنه و اسفاده‌ی بهتر از دست‌ها میگردد. کودک هرگز نباید شانه‌هایش یا بازوهایش را برای رسیدن به چیزی روی میز، زیاد بالا بیاورد. میتوان برای بالا آوردن کودک از یک بالشتک زیر باسنی استفاده کرد. اگر لازم باشد باید زیر پایی نیز اضافه گردد.
اگر کودک نا امنی ثقلی دارد، نشستن روی صندلی بلند بزرگسالان سبب میشود احساس کند در فضا رها شده است. این کودک احتمالا باید از موارد زیر سود ببرد:
نشستن کنار دیوار
نشستن روی صندلی دارای تکیه گاه دست، در صورت امکان همراه با بالش یا حوله‌ی لوله شده در طرفین بدنتا احساس امنیت کند.
نشستن روی صندلی دارای کمربند ایمنی مثل صندلی متحرک
حمایت شدن پاها
از وسایل حسی استفاده کنید تا کودک را در حالت نشسته نگه دارید. برای برخی کودکان، یک چیز پوشیدنی سنگین مثل پد وزنه دار، جلیقه سنگین، یا بند شانه‌ای، به اندازهی کافی ورودی حس عمقی آرامش بخش وارد می‌آورند تا کودک را نشسته نگه دارند. یک ابزار مشغول کننده دهانی مثل اسباب بازیهای دهانی یا بازیچه‌های دستی مثل توپ‌های فشردنی کوچک، مکعب روبیک نیز میتوانند کمک کننده که یک کودک بی قرار، حتی در مواردی که در حال خوردن غذا نیست، همراه خانواده‌اش آرام بنشیند یک محرک دیداری مثل زمان سنج میتواند به کودکان بی قرار کمک کند تا بفهمند قرار است چقدر بنشینند.
