سندرم ساوان یا ساوانت چیست

معمولا زمانیکه  واژه ی کودک استثنایی را می شنویم ، یک فرد کند ذهن یا عقب مانده در ذهن ما متصور می شود ، در این مطلب شما را با افراد استثنایی آشنا می کنیم که در ظاهر کودکان عقب مانده یا کند ذهن هستند ولی مهارت های خارق العاده ای دارند که شاید در یک کودک سالم هم نتوان معادل آن مهارت ها یافت. کودکانی که این مهارت های خارق العاده را دارند به عنوان کودکان سندرم ساوان یا سندرم ساوانت شناخته می شوند.  تشخیص سندرم ساوان و درمان سندرم ساوان چیست؟ که به عنوان اوتیسم نابغه نیز معروف است بر پایه بهبود مهارت های ارتباطی و استقلال این کودکان انجام می گیرد. در مرکز اوتیسم دکتر صابر درمان های مورد نیاز این کودکان نظیر گفتاردرمانی، کاردرمانی دست، کاردرمانی درکی حرکتی اتاق تاریک توجه بینایی و تقویت مهارت های شنیداری و… ارائه می گردد تا یک کودک دارای سطح هوشی زیر نرمال که یک استعداد ویژه در حوزه ای خاص مثل توانایی پردازش محاسبات ریاضی، استعداد موسیقی و غیره بروز می دهد بتواند در انجام فعالیت های روزمره و یادگیری مهارت های خود یاری و ارتباط صحیح پیشرفت نماید.

درباره اوتیسم نابغه چه می دانید؟

سندرم ساوانت یک وضعیت نادر، اما فوق ‌العاده است که در آن افراد دارای ناتوانی ‌های ذهنی جدی، از جمله اختلال طیف اوتیسم، دارای نوعی “جزیره نبوغ” هستند که در تضاد آشکار و نا متناسب با ناتوانی کلی آن ها قرار دارد. از هر 10 نفر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، یک نفر دارای چنین توانایی ‌های چشم گیری در درجات مختلف است، اگرچه سندرم ساوانت در سایر ناتوانی‌ های رشدی یا در انواع دیگر آسیب یا بیماری سیستم عصبی مرکزی نیز رخ می ‌دهد. هر مهارت خاص ساوانت که باشد، همیشه با حافظه عظیم مرتبط است. در آن فرد استعداد های فوق‌ العاده ‌ای از خود نشان می ‌دهد، در حالی که به طور کلی با یک اختلال عصبی – رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم نیز زندگی می ‌کند. این وضعیت معمولاً به صورت یک یا چند حوزه از حافظه یا مهارت فوق ‌العاده ظاهر می ‌شود، در حالی که سایر حوزه‌ ها تحت تأثیر قرار نمی‌ گیرند یا توسعه ‌نیافته باقی می‌ مانند. افراد مبتلا به سندرم ساوانت معمولاً در زمینه‌ های تخصص خود بسیار خلاق هستند، اما ممکن است در انجام فعالیت‌ هایی که به مهارت ‌های کمتر تخصصی نیاز دارند، دچار مشکل شوند. این وضعیت معمولاً در افراد جوان یا پس از تجربه آسیب مغزی تروماتیک ایجاد می ‌شود. بزرگسالان اوتیسم مبتلا به سندرم ساوانت ممکن است یک پروفایل شناختی و رفتاری نیز از خود نشان دهند که شامل موارد زیر است:

-حساسیت حسی بالا

-رفتارهای وسواسی

-توانایی‌ های فنی و یا فضایی

-سیستم ‌سازی

ساوانت‌ ها ممکن است دارای استعداد های خاص در ریاضیات، موسیقی، هنر، محاسبه تقویم و یاد آوری حافظه باشند. این ممکن است به این صورت ظاهر شود که فرد بتواند به سرعت و با دقت بگوید هر تاریخ خاصی چه روزی از هفته خواهد بود یا یک قطعه موسیقی پیچیده را یک بار بشنود و آن را بازسازی کند. متخصصان پزشکی و محققان و دانشمندان اغلب سندرم ساوانت را در ارتباط با اختلال طیف اوتیسم مورد بحث قرار می‌ دهند، به دلیل شیوع نسبی آن در افراد مبتلا به این اختلال. برخی تخمین‌ ها نشان می ‌دهد که از هر ده نفر تا حدود یک سوم افراد مبتلا به اوتیسم نیز به درجاتی از سندرم ساوانت رنج می‌ برند. یکی از بزرگ ترین تصورات غلط در مورد سندرم ساوانت این است که فقط در صورتی می ‌توانید به آن مبتلا شوید که با اوتیسم نیز زندگی می ‌کنید؛ که این کاملا اشتباه است.

سندرم ساوانت عموما با اختلالات دیگری از جمله اختلال اتیسم یا عقب ماندگی ذهنی همپوشانی دارد. مهارت های ویژه کودکان مبتلا به سندروم ساوانت در پنج زمینه ی کلی دسته بندی شده اند: موسیقی (با یک بار گوش دادن می توانند نت ها را به طور کامل بنوازند )، هنر ، مهارت های ریاضی مثل محاسبات فوق العاده سریع ، محاسبات تقویمی خاص ، مهارت های فضایی(مثل حفظ مسیر یا نقشه های پیچیده) یا مکانیکی( تعمیر ماشین های پیچیده). مرکز اوتیسم دکتر صابر با کادر مجرب و کارآزموده ،زیر نظر بهترین دکتر اوتیسم ، دارای سوابق موفق در زمینه تشخیص و درمان اختلالات ویژه این کودکان ،ارائه دهنده تکنیک های به روز و متنوع کاردرمانی اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم در کلیه مناطق تهران می باشد.

 علائم سندروم ساوان چیست؟

سندرم ساوانت، وضعیت نادری است که در آن فردی با هوش کمتر از حد نرمال یا دامنه عاطفی به شدت محدود، دارای استعدادهای فکری فوق‌العاده‌ای در یک زمینه خاص است. توانایی‌های ریاضی، موسیقی، هنری و مکانیکی از جمله استعدادی بوده که توسط ساوانت‌ها نشان داده شده است قدم نخست جهت درمان ، تشخیص صحیح و ارزیابی کامل توسط دکتر اوتیسم در بهترین مرکز اوتیسم است. حدود 10 درصد از افراد مبتلا به اوتیسم سندرم ساوانت را نشان می‌دهند و به عنوان ساوانت‌های اوتیسمی شناخته می‌شوند. افراد با ناتوانی ذهنی غیر اوتیسمی نیز ممکن است ساوانت باشند، هر چند بروز آن در میان آنها به مراتب کمتر است. متأسفانه، تحقیقات در زمینه سندرم ساوانت به دلیل چندین موقعیت محدود است. در میان عوامل دیگر، توصیف‌های نادر و ناهماهنگ از این سندرم، نبود رویه‌های ارزیابی استاندارد، و همچنین ناتوانی همراه خود، تلاش‌های علمی را محدود می‌کند.

مطالعات در مورد این پدیده عمدتاً روایتی بوده و فاقد یک تعریف یکنواخت از توانایی‌های ساوانت هستند. تنها جنبه‌ای که به‌طور واضح در تمام توصیف‌ها از توانایی ساوانت ضمنی است، ویژگی فوق‌العاده آن در برابر یک شرایط ناتوان‌کننده شدید است. به‌طور کلی، توانایی ساوانت به‌طور قابل توجهی از سطح کلی عملکرد شخص ناتوان فراتر می‌رود، اما همیشه به‌طور ضروری از سطح متوسط جمعیت نرمال بالاتر نیست. به‌عنوان مثال، یک فرد دارای ناتوانی ذهنی عمیق که مهارت‌های ریاضی متوسط را نشان می‌دهد ممکن است به‌عنوان یک ساوانت در نظر گرفته شود. هسته سندرم ساوانت ناهماهنگی اساسی و چشمگیر بین عملکرد شناختی کلی و خاص در یک فرد مبتلا به یک بیماری به طور قابل توجه محدودکننده است. علاوه بر این، ظهور یا توسعه مهارت ساوانت به‌روشنی غیرقابل توضیح است و ناهماهنگی قابل مقایسه بین عملکرد کلی و خاص به‌سختی در افراد سالم یافت می‌شود.

در حالی که مهارت‌های ساوانت در افرادی با صرع، فلج مغزی، زوال عقل، اسکیزوفرنی و نقص بینایی مشاهده شده است، به نظر می‌رسد استثنائیت برخی از زمینه‌های نرمال بیشتر در بین افراد مبتلا به اوتیسم و شرایط مرتبط با آن شایع است. با این حال، هیچ مطالعه‌ای درباره شیوع استعدادهای ساوانت در اوتیسم با استفاده از معیارهای DSM-IV/ICD-10 برای اختلال اوتیسم در دسترس نیست.

شیوع سندروم ساوانت

در تنها مطالعه اپیدمیولوژیکی موجود، نرخ استعداد ساوانت را برای اوتیسم 9.8% تعیین کرد. به طور مقایسه‌ای، بر اساس بیش از 25 سال تجربه در این زمینه، ترفت (2000) تخمین می‌زند که 1 از 10 نفر مبتلا به اوتیسم نوعی مهارت ساوانتی دارند. اوتیسم که اولین بار توسط کانر (1943) توصیف شد، یک اختلال رشد همه‌گیر است که با رفتارهای استروتایپیک و کمبودهای عمده در تعامل اجتماعی و ارتباط که از 3 سال اول زندگی آغاز می‌شود، مشخص می‌شود. عوامل ژنتیکی به عنوان عوامل مهمی در علت‌شناسی آن فرض می‌شوند. شیوع اوتیسم بین 15 تا 20 در 10.000 تخمین زده می‌شود و ناتوانی ذهنی همزمان در 1/3–3/4 افراد مبتلا به این اختلال وجود دارد. دو نظریه برای توضیح اینکه چرا ساوانت‌ها بیشتر در بین افراد در طیف اوتیسم یافت می‌شوند پیشنهاد شده است. یک نظریه پیشنهاد می‌کند که توسعه مهارت‌های خاص به شدت به رفتارها یا علایق تکراری، وسواس‌گونه و محدود ارتباط دارد که علائم اصلی اوتیسم هستند. بر اساس این نظریه، مشغولیت‌ها ظهور مهارت‌های فوق‌العاده را تسهیل می‌کنند زیرا به فعالیتی بسیار شدید و تمرینی با یک حوزه موضوعی مشخص منجر می‌شوند. فرضیه دیگر بر این اساس است که مهارت‌های ساوانت در اوتیسم توسط هم‌پیوستگی مرکزی ضعیف حمایت می‌شود که ادعا می‌شود سبک خاصی از ادراک و تفکر در اوتیسم است که با پردازش محلی و بدون‌زمینه‌ای از محرک‌ها مشخص می‌شود. هم‌پیوستگی مرکزی ضعیف با عملکرد اوج در طراحی بلوک‌های مقیاس‌های هوش وکسلر در تضاد با نتایج ضعیف در زیرمقیاس‌هایی که نیاز به استدلال اجتماعی دارند (درک، آرایش تصویر) مشخص می‌شود. عملکرد خوب در آزمون شکل‌های درون‌هم نیز به هم‌پیوستگی مرکزی ضعیف مرتبط است.

آیا سندروم ساوانت درمان دارد؟

درمان مبتلایان به سندروم ساوانت مشابه درمان مبتلایان به اختلالات سیستم اعصاب مرکزی مانند اوتیسم است، این کودکان برای کنترل رفتارهای کلیشه ای و تکراری خود نیاز به دارو درمانی و توانبخشی دارند. پس تکنیک های کاردرمانی اوتیسم، توانبخشی و گفتار درمانی اوتیسم برای برطرف کردن نشانه های سندرم ساوانت به عنوان درمان استاندارد این بیماری شناخته می شوند.

کاردرمانی سندروم ساوان

در کاردرمانی می توان از مهارت ها و توانایی های خاص مبتلایان به سندرم ساوان در بهبود ظرفیت روابط اجتماعی و تسلط بر مهارت های زندگی روزانه استفاده کرد.
تدوین برنامه درمانی مناسب و آموزش محور طبق نقاط قوت و توانایی های مبتلایان به سندرم ساوانت برای حذف رفتارهای تکراری همراه با تعاملات اجتماعی این عزیزان و کاردرمانی نقش موثر و مهمی در برطرف کردن مشکلات ارتباطی کودک خواهد داشت ، استعدادها و مهارت های ویژه به جای اینکه عامل محدود کننده باشند درصورتیکه صحیح هدایت شوند قادرند راه حلی جهت عادی سازی و رشد بهتر و استقلال کودکان ساوانت باشند.

گفتاردرمانی سندروم ساوانت

گفتاردرمانی به این کوودکان در بهبود مهارت های گفتاری نظیر بهبود تلفظ، افزایش دایره لغات، جمله بندی، بهبود درک کلامی و بهبود ارتباط کلامی کمک می نماید. جلسات گفتاردرمانی در هفته به صورت مستمر باید انجام پذیرد تا نتیجه مناسب به دست آید.

دکتر برای سندروم ساوانت

برای تشخیص و درمان سندروم ساوانت نیاز به ارزیابی دقیق مهارت ها و توانایی های کودک می باشد. درست است که این کودکان توانایی های ویژه ای در زمینه هنر، موسیقی یا ریاضی دارند اما در مهارتها و توانایی ها ذهنی مختلف نظیر درک کلامی، توجه و تمرکز، استدلال، هماهنگی حرکتی،هوش بهر و… دچار مشکل هستند و نیاز به درمان های ویژه دارند. مشکلات حسی و به همریختگی های حسی این کودکان یکی از مواردیست که باید مورد بررسی و درمان قرار گیرد. مرکز تخصصی اوتیسم دکتر صابر با در اختیار داشتن ابزارهای روز دنیا و استفاده از تجربه بالای درمانگران خود بهترین روش های درمانی را در حیطه درمان اختلالات حسی، درکی و ذهنی این کودکان ارائه می نماید.

منابع:

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

verywellmind.com

سوالات متداول:

1.علائم سندروم ساوانت چیست؟

کودکان سندروم ساوانت علائم شبیه به اوتیسم را از خود نشان می دهند. سندرم ساوانت یک پدیده از ناتوانی‌های مهم شناختی، ذهنی یا حسی است که با یک ظرفیت برجسته در یک حوزه خاص از عملکردهای هنری همراه است. توانایی‌های استثنائی می‌توانند در زمینه‌های حافظه، نقاشی، موسیقی، محاسبه، خواندن، توانایی‌های فنی و جغرافیایی، هماهنگی حرکتی دقیق و تمایز حسی بروز کنند.

2. تفاوت کودکان اوتیسم و سندروم ساوانت چیست؟

حدود 10 درصد از کودکان اوتیسم سندروم ساوانت را نشان می دهند و حدود 70 درصد کودکان ساوانت به اوتیسم مبتلا هستند. پس لزوما هر کودک اوتیسمی ساوانت نیست اما اغلب کودکان با سندروم ساوانت اوتیسم دارند.