روش های متعددی در درمان اوتیسم وجود دارد که هریک به گونه ای خاص و از نظر خاصی به درمان این کودکان نگاه می کنند. روش AAC در درمان اوتیسم یا همان روش ارتباطی جایگزین در درمان اوتیسم از روش های نوین در درمان اوتیسم است. مرکز توانبخشی اوتیسم در حیطه کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم زیر نظر دکتر صابر فعالیت می نماید. روند کار مرکز با یک ارزیابی تشخیص اوتیسم توسط دکتر اوتیسم آغاز می گردد و پس از انجام تست های تخصصی برنامه درمانی بسته به مشکلات کودک و نقاط قوت آن طراحی می شود. بازی درمانی، رفتاردرمانی، گفتاردرمانی و … از روش های درمانی مهم در مرکز اوتیسم می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
حوزه ای از علاقه زیاد متخصصان بالینی، در حالی که وعده حمایت از افراد دارای اوتیسم را با تکنولوژی جدید می دهد؛ میل به ارتباط افزوده و جایگزین (AAC) به عنوان بخشی از رویکرد درمانی جامع و فشرده برای رفع نیازهای ارتباطی می باشد. گرچه گام های بزرگی در زمینه تکنولوژی برای حمایت از استفاده از روش AAC در افراد دارای اختلال ارتباطی برداشته شده است، استفاده از روش AAC در درمان اوتیسم از لحاظ کارایی و چگونگی ایجاد زیربنا برای توسعه یک سیستم ارتباطی و زبانی مؤثر که در طول زمان حفظ شود کمتر توسط متخصصین شناخته شده است. به دلیل چالش های رفتاری زیاد و شناخته شده در افراد دارای اتیسم، رفتارهای پیش زبانی لازم برای بهره مندی از AAC اغلب در مراحل اولیه ارزیابی و درمان نادیده گرفته می شود، و سیستم های ارتباطی جایگزین پیشرفته که دائماً در حال تولید هستند به خاطر عدم هماهنگی
با تکنولوژی در بخش افراد دارای اوتیسم کنار گذاشته می شوند که منجر به بهبودی کمی در ارتباط عملکردی می شود. علی رغم چالش های موجود هنگام معرفی AAC به کودکان یا بزرگسالان دارای اوتیسم ، چنانچه ارزیابی جامعی از رفتار و زبان قبل از معرفی هر نوع وسیله AAC (روش ارتباطی جایگزین) انجام شود، ایجاد زیر بنایی برای نقطه شروع، ارتقاء تعامل موفق با دستگاه به عنوان یک وسیله ارتباطی، و توسعه یک سیستم زیانی درست برای کودک همگی اهداف قابل دستیابی هستند. ادامه این مطلب بر ارزیابی و توسعه مهارت های ارتباطی و زبانی لازم برای حمایت از معرفی AAC با تأکید بر معرفی تکنولوژی به کودکان اوتیسم تمرکز می کند، گرچه رویکرد مشابهی را نیز می توان برای بزرگسالان به کار برد.
روش ارتباطی جایگزین در درمان اوتیسم
با توجه به آنچه که درباره انعطاف پذیری مغز در مراحل اولیه رشد شناخته می شود و به علاوه داده های فعلی مرتبط با مداخله به هنگام و فشرده با تمرکز بر تحلیل عملکردی رشد زبان و رفتار، اطلاعات داده شده این مطلب مرتبط با ارزیابی و ایجاد اهداف درمانی است که از ذره بین مداخله به هنگام برای حمایت از پاسخ بهینه برای معرفی AAC استفاده می کنند. خواننده باید بخاطر بسپارد که اصول استفاده از AAC برای کودکان اوتیسم بر اساس سن فرد تغییری نمی کند، اما در مراحل اولیه رشد بهترین استفاده را دارد به طوری که با هدف قرار دادن ویژگی های کلیدی رفتاری و ارتباطی ناشی از نواقص عصبی شناخته شده در مغز افراد دارای اوتیسم بر روی توسعه یک سیستم زبانی مناسب سرمایه گذاری می کند. چنین نواقصی شامل مشکلاتی در برنامه ریزی حرکتی و هماهنگی عضلات دهان در تولید گفتار، مشکل در درک شنیداری زبان، پردازش کند فعالیت سیناپسی بین نواحی مغز که منجر به تأخیر در پاسخ دهی یا فقدان کامل پاسخ می شود، و مشکلاتی در مهار رفتار تکانشی به دلیل تفاوت در پاسخ آمیگدالی و فعالیت لب پیشانی است.
توجه به این رفتارها هنگام به کار گیری AAC ( روش ارتباطی جایگزین) جهت افزایش پاسخ به مداخله به وسیله ادغام مداخله رفتاری با مداخله زبانی و شناختی مهم است و این مسأله منجر به افزایش راه های سیناپسی می شود که باعث تسهیل زبان بیانی و به دنبال آن گفتار خواهد شد.
نظر به ناهمگونی فنوتیپ افراد دارای اختلال طیف اوتیسم، در این مطلب ، تکنولوژی جدید با توجه به گزینه های در دسترس برای نیازهای ارتباطی سطح پایین بررسی می شود و گزینه های با تکنولوژی بالا و در دسترس را برای نشان دادن مهارت های سواد آموزی ابتدایی و نیازهای اجتماعی- عملی برای افراد دارای اوتیسم، با مهارت های زبانی کمتر آسیب دیده مورد ارزیابی قرار می گیرد، البته به جز کسانی که نواقص عملی اجتماعی آن ها مشکلاتی را در استفاده پیشرفته تر و درک زبان انتزاعی و رفتارهای مناسب اجتماعی نشان می دهد. تغییرات اخیر در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری روان شناختی اختلالات، نسخه پنجم.
افراد دارای اوتیسم را از لحاظ سطح حمایت مورد نیاز در یک عملکرد به زیر مجموعه ای از درجات مختلف شدت، شناسایی می کند. همان طور که مهارت های فرد دارای اوتیسم گسترش می یابد، تشخیص به صورت اولیه باقی می ماند اما سطح حمایتی در گذر زمان تغییر می کند. تفسیر “سطح حمایت” آن طور که تحت شاخص تشخیص اوتیسم در ۵-DSM توصیف شده است ممکن است به اشکال حمایت فیزیکی، دارویی، و AAC بالقوه، در میان سایر مداخلات تفسیر شود. همان طور که پراکندگی رفتارها و نیازها در اختلال طیف اوتیسم متفاوت است، گزینه های AAC، علیرغم سطح شدت طیف، برای حمایت از زبان و ارتباط نیز متفاوت است.
AAC: تعریف AAC: پیامدهای کاربرد AAC در درمان اختلال طیف اوتیسم
برای درک کامل انواع مختلف AAC در دسترس و این که بهترین نوع تکنولوژی برای حمایت از افراد دارای اوتیسم چیست، داشتن دانش زمینه ای درباره انواع AAC و اصطلاحات پرکاربرد می تواند در تعیین گزینه های احتمالی در دسترس و همچنین گزینه هایی که موفقیت بیشتری را از لحاظ کاربرد در اختلال طیف اوتیسم نشان داده اند به ما کمک کند. انجمن گفتار، زبان و شنوائی آمریکا (۲۰۱۴ )AAC را این طور تعریف می کند:” همه شکل های ارتباطی (به جز شفاهی) که برای بیان افکار، نیازها، خواسته ها و ایده ها استفاده می-شوند. ما همگی از AAC استفاده می کنیم مثل زمانی که حالات چهره یا بدنی داریم، از نمادها یا تصاویر استفاده می کنیم، و یا می نویسیم”. معنی ضمنی این تعریف استفاده از اشکال قراردادی ارتباط و زبان انتزاعی است که برای کودکان دارای اوتیسم بزرگترین چالش به نظر می رسد. با توجه به پیچیدگی چالش های رفتاری و نیازها هنگام استفاده از AAC در افراد دارای اوتیسم، فرایند ارزیابی باید شامل تیم متخصص حرفه ای با دانش و مهارت های تخصصی مربوط به AAC باشد. برای ارائه پتانسیل کامل جهت معرفی موفقیت تکنولوژی AAC، به علاوه داشتن تجربه کار با AAC، هر عضو تیم همچنین باید درجاتی از تخصص را در درمان اتیسم داشته باشد، چرا که طبیعت منحصر به فرد رفتارهای مرتبط نیازمند درکی است از چگونگی نشان دادن رفتارهای چالش برانگیز، الگوهای معمول دشواری مربوط به یادگیری گفتار کلامی و زبانی، و چگونگی ترکیب مداخله AAC با برنامه های رفتاری وسیع تر که سایر حوزه های رشد مثل مهارت-های سازگاری، مهارت های شناختی، تعامل اجتماعی و بازی را نشان می دهد. درمان مؤثر برای مداخله گفتار و زبان هنگام همراهی با AAC نیاز به آموزش مداوم و پیشرونده و آموزش کلینیکی از لحاظ دانش و کاربرد مهارت ها شامل استفاده از تجربیات مبتنی بر شواهد است (آشا ۲۰۰۴). عموما تیم AAC که با اختلال طیف اوتیسم کار می کند متشکل است از روان شناس بالینی یا روان شناس مدرسه، آسیب شناس گفتار و زبان، تحلیل-گر معتبر رفتاری، کاردرمانگر، والدین یا پرستار، و سایر مربیان آموزش های خاص و افرادی که روزانه با کودک در تعامل هستند.
آسیب شناس گفتار و زبان اغلب توسعه اهداف درمانی را با توجه به تخصص در زمینه رشد زبان هدایت می کند. همکاری و مشورت بین اعضای تیم برای دستیابی به اهداف ارتباطی ضروری است . پیچیدگی برنامه مداخله AAC همانند افراد دارای اوتیسم منحصر به فرد و متنوع است و باید با تغییر مهارت ها و نیازهای فرد تغییر کند و سازگار شود. بنابراین، همکاری و ارزیابی دائمی و پویا در سراسر برنامه مداخله ضروری است. داشتن شناخت اولیه بین اعضای تیم با توجه به گزینه های AAC، اصطلاحات AAC، و پژوهش های جدید مرتبط با اوتیسم و AAC زمانی که تیم این جنبه از برنامه درمانی فرد را شروع می کند، کمک کننده است.
انواع AAC: بی وسیله و با وسیله
دو شکل اولیه از AAC برای افراد دارای مشکل ارتباطی استفاده می شود:
بی وسیله و با وسیله، در حالی که AAC با وسیله نیاز به استفاده از تجهیزات و ابزار متناسب دارد، AAC بی وسیله نیازی به تجهیزات اضافی برای پشتیبانی از استفاده از ارتباطات جایگزین در غیاب گفتار کلامی ندارد. فرد از بدنش برای انتقال پیام، ایده ها، و نیازهای اش استفاده می کند و این نوع AAC شامل علائم و حرکات می باشد. متداول ترین شکل ارتباط جایگزین بی وسیله شامل استفاده از زبان اشاره است. گرچه زبان اشاره در سراسر جهان به عنوان یک ابزار ارتباطی مؤثر برای افراد ناشنوای دارای سیستم زبانی پایه پذیرفته شده است، استفاده از زبان اشاره برای ساخت زبان در افراد اوتیسم به دلیل چالش های ذاتی در تقلید، مشکل در شروع ارتباط، و عدم درک علائم به وسیله افرادی که طی روز با آن ها مواجه می شوند تأثیر کمتری دارد. (Forest and Bondy 2002,National Autism Center 2015) اغلب اوقات در مورد اوتیسم آسیب شناس گفتار و زبان AAC را به عنوان مکمل و همراه با استفاده از علائم ساده برای انتقال پیام به علاوه مداخلات رفتاری مثل ارائه علائمی برای “ایست”، “بیشتر”، ” کمک” و “تمام شد” به افراد معرفی می کند. اما توجه به این نکته اهمیت دارد که استفاده از این علائم کاربردی اغلب تحت عنوان AAC بی وسیله به شکل جستچر، بر عکس زبان اشاره، در نظر گرفته می شوند، زیرا این علائم اغلب به عنوان راهی برای ارائه پشتیبانی بینایی برای تلاش های ارتباطی و درک اشکال اولیه زبانی آموزش داده می شوند و برای ساخت سیستم زبان بیانی استفاده نمی شوند.همان طور که می دانیم مدالیته های بینایی اغلب نقطه قوتی برای کودک دارای اوتیسم است، این حرکات بدنی ساده ممکن است مکرراً استفاده شوند و وقتی که با تقویت کننده کلامی همراه شوند به کودک دارای اوتیسم کمک می کند تا بین صدای کلمات و معنای آن ها ارتباط برقرار کند. بنابراین، علائم ساده ممکن است به عنوان مکمل درمراحل آغازین آموزش تقلید و درک مفاهیم زبان انتزاعی استفاده شود. تأکید بر جنبه حرکتی این علائم، همراه با تقویت کننده رفتاری و مدل های گفتار کلامی از اجزای کلیدی پشتیبانی از اولیه ترین مراحل تعاملات ارتباطی برای فرد دارای اوتیسم است و از رشد واژگان اشاره ای بلند مدت یا سیستم زبان اشاره پشتیبانی نمی کند. استفاده از AAC بی وسیله به شکل زبان اشاره دارای حمایت کمی در افراد طیف است زیرا کودکان دارای اوتیسم مسیر خاصی را در رشد شناختی و زبانی دنبال نمی کنند، واین مسیر به شدت مبتنی بر رفتارهای پیش زبانی ایجاد شده مثل تقلید، اشاره، توجه مشترک، برقرای ارتباط با مراقبان و درک روابط على و معلولی است، چالش های مرتبط با استفاده از رفتارهای پیش زبانی اغلب همراه با مشکلات فراوانی در بیان خواسته ها و نیازها است که منجر به استفاده از اشکال قراردادی ارتباط برای رسیدن به خواسته ها می شود مثل جیغ زدن، دراز کشیدن روی زمین، زدن دیگران، یا قاپیدن اشیاء، از آنجایی که کودک دارای اوتیسم عموماً مهارت های تقلیدی، مهارت های حرکات بدنی، یا یک سیستم زبانی نوظهور کاربردی را در غیاب گفتار نشان نمی دهد و بر عکس نوزادان و کودکان با تأخیر در زبان بیانی یا همانند کودکان ناشنوا یا سخت شنوا، هنگامی که یک بزرگسال به کودک دارای اوتیسم علامتی می دهد، تعمیم کمی در کاربرد زیان وجود دارد.
مؤثرترین نوع AAC برای کودکان درای اوتیسم استفاده از AAC با وسیله است که مبتنی بر پشتیبانی بینایی به شکل اشیاء، تصاویر، و فیلم می باشد. بر اساس مروری از ۳۸۹ مطالعه با در نظر گرفتن کارآیی درمان، گزارش استاندارد ملی، که در میان محققان اختلال طیف اوتیسم و متخصصان به عنوان سند راهنما برای استفاده از شیوه های مبتنی بر شواهد مورد توجه قرار می گیرد، استفاده از AAC به عنوان یک درمان نو ظهور شناخته شده است و برای همه کودکان در همه سنین و سطوح شدت طیف دارای نتایج مثبت در نظر گرفته شد. پژوهش های بیشتر با توجه به اجزاء خاصی که از اثربخشی مداخله AAC بر افراد دارای اوتیسم حمایت می کند همچنان نیاز به درک کامل عناصر بحرانی استفاده از آن در مداخله زبانی دارد که بر نتایج بلند مدت تأثیر می گذارد. پژوهش های فعلی در زمینه AAC و اوتیسم به دلیل حجم نمونه های کوچک و ناهمگونی نمونه ها بسیار کلی است. اما هنگام همراهی با مداخلات فشرده و استفاده از اصول آنالیز رفتار، تکرار نتایج AAC را به عنوان مداخله ای با وعده بهبودی در مهارت های زبان بیاتی و ارتباط عملکردی نشان می دهد (Dawson et al. 2010, National Autism Center 2015) متخصصانی که در زمینه اوتیسم کار می کنند همگی می دانند که اغلب نیاز به ارائه پشتیبانی بینایی برای بهبود پاسخ کودک به مداخله وجود دارد، و اینکه مؤثرترین برنامه های مداخله شامل برخی از اشکال آموزش های بینایی آشکار است Research Council 2001; Dawson and Osterling 1997 Mesibove et al. 2004, National اما، پژوهش ها اخیراً به این مسأله می پردازند که افراد دارای اوتیسم از لحاظ پردازش بینایی به چه چیزی توجه می کنند استفاده از تکنولوژی ردیابی چشم، درک ما را از این جنبه رفتاری که اثر مستقیمی بر نتایج مرتبط با مداخله AAC دارد بالا می برد.
(Gillespie- Smith and Fletcher-Watson 2014). هرناندز و همکارانش در مطالعه ای (۲۰۰۹) تفاوت های مهمی را در توجه بینایی و خیره شدن در افراد دارای اوتیسم در مقایسه با گروه کنترل پیدا کردند، گروه اختلال طیف اوتیسم در مقایسه با اشیاء به صورت افراد توجه نمی کردند و مدت زمان کمتری به چشم افراد نگاه می کردند. همچنین هنگام نگاه به صورت افراد مدت زمان بیشتری را صرف نگاه به دهان آن ها می کردند. تکرار نتایج (پلفری و همکاران ۲۰۰۲؛ ریبی و هنکاک ۲۰۰۹) یافته های این پژوهش جهت استفاده از AAC، با فرض اتکاء شدید به سیستم بینایی برای بهره مندی از این تکنولوژی، حمایت می کند. هنگامی که کودکان دارای اوتیسم زبان را فرا می گیرند، اغلب به صدا، لمس، و بو بیش از حد حساس می شوند که بر توانائی آنها در پردازش اطلاعات کلامی ورودی تأثیر می گذارد. بررسی با fMRI در زمینه یکپارچه سازی بینایی- شنوایی در مغز اوتیسم، مشکلاتی را در محرک های یکسان نشان می دهد، در عین حال در اتصال و فعال سازی قشر مغز هنگام آموزش فرد دارای اوتیسم در زمینه شنیدن و دیدن همزمان افزایش دیده می شود و بدین ترتیب زمینه را برای استفاده از حمایت بینائی در آموزش مفاهیم مبتنی بر زبان و گفتار کلامی فراهم می کند(2004 .Williams et al ).
سرمایه گذاری در استفاده از پشتیبانی بینایی به همراه AAC با وسیله به افزایش توجه و تمرکز فرد دارای اتیسم بر محرک های بینایی کمک می کند که ممکن است همراه با ورودی کلامی باشد تا ارتباط بین زبان انتزاعی و گفتار شفاهی را افزایش دهد. فایده دیگر AAC با وسیله این است که محرک های بینایی می توانند با نیازهای فرد از لحاظ ارائه مانند استفاده از نمادهای سیاه و سفید، طراحی خطوط، عکس ها و حتی اشیاء در صورت الزوم ، تطابق داشته باشند. AAC با وسیله بخاطر تأکیدش بر حمایت بینایی هنگام کار آسیب شناس گفتار و زبان با کودکان اوتیسم همواره در خط مقدم مداخلات اولیه است. اما لازم است مشخص کنیم از کجا با AAC شروع کنیم و از لحاظ رشد زبانی تا کجا پیش برویم، زمانی که AAC برای کودک دارای اتیسم بکار گرفته می شود ممکن است گفتار شفاهی هنگام مداخله به همراه نوعی از حمایت بینایی شروع به پدیدار شدن کند. Mirenda و همکارانش (۲۰۱۳) نتایج درمانی را در یک مطالعه کوهورت ۱۹۱ کودک با تشخیص اوتیسم تحلیل کردند، این کودکان مداخله فشرده و به هنگام و همچنین پشتیبانیAAC را دریافت کرده بودند، که نتایج جالبی با توجه به دستیابی به گفتار کلامی تا سن ۶ سالگی حاصل شد. در زمان تشخیص اولیه 38,2% کودکان خزانه واژگانی حداقل ۵ کلمه یا کمتر داشتند که تنها ۱۰٫۵% کودکان در سن ۶ سالگی همچنان نیاز به AAC داشتند. ۳۱٫۴% کودکان تک کلمه و بدون عبارت بودند که ۱۴٫۱% گروه را با گفتار سطح پائین در سن ۶ سالگی تشکیل می دادند. این تغییرات یک کاهش جمعی از ۶۹٫۴% به 24,6% در کودکان نیازمند به پشتیبانی AAC نشان می داد که حاکی از تمایل به فراگیری گفتار شفاهی هنگام ارائه مداخله بهنگام و فشرده بود. این تغییرات متناسب با یافته های اخیر مربوط به نتایج درمان مداخله به هنگام برای برنامه هایی است که بر مداخله رفتاری و زبانی تأکید می کنند (2010 Dawson et.al) بنابراین، AAC ممکن است به عنوان یک کاتالیزور اولیه برای آموزش انتزاعی عمل کند و در فرآیند مداخله هنگام کسب گفتار و رشد سیستم زیاتی نو ظهور دیگر استفاده نشود. در سایر موارد، AAC، بخصوص هنگام تؤام بودن با آپراکسی گفتاری یا سایر مشکلات در برنامه ریزی حرکتی در تولید گفتار و نواقص شناختی، یک نیاز برای تمام طول عمر خواهد شد. در مورد آپراکسی، توجه به استفاده از AAC به عنوان یک سیستم زبان پیشرفته و توسعه سوادآموزی در همان ابتدای ایجاد اهداف درمان باید نشان داده شود.