جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
استفاده از ای بی ای در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم
روش ای بی ای یکی از روش های درمانی در کودکان اوتیسم است که بر پایه رفتارگرایی استوار است. با توجه به نکات مثبت و منفی روش درمانی aba در درمان کودکان اوتیسم انتخاب صحیح این روش برای کودک اوتیسم بسیار مهم می باشد. در مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم پس از ارزیابی کامل کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم و تعیین سطح شناختی ، ارتباطی و ذهنی کودک اوتیسم روش های درمانی مختلف مورد بررسی قرار گرفته می شود. دکتر صابر با تجربه بالا در زمینه درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران بهترین روش های درمانی را برای تسریع در درمان اوتیسم برمیگزینند و این امر موجب پیشرفت روز افزون مراجعین بهترین مرکز اوتیسم تهران گردیده است.
تاریخچه روش ای بی ای در کودکان اوتیسم
سابقه رفتار گرایی به اوایل قرن بیستم و ادوارد ثورندایک و واتسون باز می‌گردد. در آن روزها روانشناسی به واسطه نگاه شکاکانه اش بیشتر از هنر جادوگری مورد توجه قرار گرفته بود. ثورندایک و واتسون در پی آن بودند که روانشناسی هم جا پای علوم پایه مثل فیزیک و شیمی بگذارد. برای این منظور آنها موضوعاتی که مستقیما قابل مطالعه و قابل مشاهده نبود را کنار گذاشتند. موضوعاتی چون تفکر، شناخت و ادراک. آنها به جای این موضوعات بر رفتارهای قابل مشاهده و متغیرهای محیطی مختلف که باعث افزایش یا کاهش نرخ بروز رفتارها می شوند، متمرکز شدند. هر چند آنها از واژه پایین به بالا استفاده نکردند. ولی در واقع آنها روان شناسی را بر مبنای روش های یادگیری پایین به بالا استوار کردند (رقیب ثورندایک و واتسون ، ویلیام جیمز، استاد دانشگاه هاروارد با طرح روش بالا به پایین مدعی شد که آگاهی می‌تواند موضوع مناسبی برای مطالعات روانشناسی باشد.
ثورندایک روشهای فرار حیوانات از قفس را مورد مطالعه قرار داد. حیوانات هر بار پس از هر کوشش موفق زمان کمتری برای فرار نیاز داشتند. او مدعی بود که چون فرار از قفس برای حیوان جالب است تجربه آزادی هر رفتاری که قبل از آن رخ داده باشد را تقویت می کند. وی این پدیده را (قانون اثر) نامید. در سال ۱۹۱۱ در کتابش با نام هوش حیوانات نوشت : از میان رفتارهای مختلف، رفتاری که به پاداش نزدیک تر باشد (زودتر باعث کامروایی شود) با احتمال بیشتری تکرار خواهد شد و رفتاری که منجر به ناکامی حیوان شود احتمال تکرار کمتری دارد. ثورندایک هرگز چیزی درباره تفکر حیوانات و روش حل مسئله آنها نگفت. چرا که از نظر وی تفکر قابل مشاهده و اندازه گیری نبود. ثورندایک می‌خواست بداند که آیا اگر به حیوان اجازه بدهیم نحوه فرارحیوان دیگر را ببینند، آیا خودش راحت تر فرار خواهند کرد؟ لذا آزمایش‌هایی با گربه ها انجام داد. وی نتیجه گرفت که مشاهده روش فرار یک گربه کمکق به کاهش زمان فرار گربه مشاهد نمی کند.
واتسون به مطالعه بچه‌ها نیز پرداخت. وی در سال ۱۹۲۸ در کتاب (مراقبت های روانشناختی نوزادان و کودکان) منکر وجود پدیده های درونی مثل خشم، همدلی، ترس، خجالت، حسادت، عشق، استعداد و… بود و مدعی شد که همه رفتارهای کودک محصول شرطی سازی است. هر رفتاری که بعدها ظاهر می کنیم در کودکی ساخته میشود. رفتارگرایان معتقدند که چیزی از درون کودک رشد نمی کند.
نظر واتسون و ثورندایک بعدها توسط شاگرد معروفشان اسکینر تلطیف شد. در یک آزمایشگاه که اسکینر طراحی کرد، هرگاه کبوتر اسکینر به طور تصادفی سرش را برای یک تا دو ثانیه بالا می‌برد اسکنر دکمه ای را می فشرد که منجر به رها شدن مقداری غذا به داخل قفس کبوتر می شد. چیزی نگذشت که کبوتر سرش را بالا نگه می داشت. از منظر اسکینر، رفتار تصادفی کبوتر (بالا بردن سر) بر روی محیط اثر گذاشته و باعث آزادسازی غذا میشود (با کمی کمک پشت پرد اسکینر) . اسکینر به کمک قانون اثر ثورندایک این پدیده را شرطی سازی عاملی نامید. دریافت غذا و فرار از قفس تجربه خوشایندی است و باعث افزایش احتمال بروز رفتاری میشود که دقیقاً قبل از ظهور پاداش رخ داده است (در مورد بالا بردن سر). در این مورد هم نیازی نیست که فکر کنیم می‌فهمد چه اتفاقی رخ داده است. رفتارگرایان منکر وجود فرد در کبوتر ها و نیز انسان ها هستند. آنها معتقد در تمام رفتارهای ما حتی رفتار های پیچیده، محصول زنجیره های محرک – پاسخ تقویت شده هستند.
روش ABA چیست؟
ABA (ای بی ای) رایج ترین روش مورد استفاده در شروع آموزش کودکان اوتیسم می باشد. روش ای بی ای، یک روش خالص پایین به بالاست. کل فرایند توسط درمانگر کنترل می شود و کودک اوتیسم به محرک های فیزیکی و کلامی ارائه شده پاسخ می دهد و هیچ راه‌حلی توسط کودک اوتیسم به کار گرفته نمی‌شود و نیازی به درک آگاهانه تکلیف از سوی کودکان اوتیسم نمی‌باشد. روش ای بی ای در کودکان اوتیسم (ABA ) با انتقاداتی همراه است. برخی محققان معتقدند که روش ABA باعث افزایش بروز رفتارهای چالش برانگیز در کودک اوتیسم میشود. در بسیاری موارد کارکرد رفتارهای چالش برانگیز، واکنش به استرس و اضطراب حاصل از آموزش می باشد یا برای فرار از کار اقدام به بروز چنین رفتارهایی می‌کنند. باید دقت داشت که کودک اوتیسم در تعامل و برقراری ارتباط با مشکل مواجه است. بروز چنین رفتارهایی فرایند ارتباط را برای کودک اوتیسم ترسناک تر و ناخوشایند تر جلوه خواهد داد. روش ای بی ای در درمان اوتیسم هر چند ممکن است در کوتاه مدت پاسخگو باشد، گاهی عواقب وخیمی به بار می آورد و این امر اصل ارتباط را خدشه دار میکند. این گروه از محققان معتقدند اند با توجه به اینکه روشهای رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی، کودک محور تر می باشند و فشار کار نیز در آن کمتر است، احتمال بروز رفتارهای چالش برانگیز کاهش می یابد. لذا توصیه می کنند درمان کودک اوتیسم با روش های رفتاری مبتنی بر محیط طبیعی آغاز شود. از سوی روش ای بی ای در کودکان اوتیسم( ABA )انگیزه ی برقراری ارتباط خود به خودی در کودک اوتیسم را سرکوب میکند. چرا که کودک اوتیسم به سرنخ ها و پاداش های ارائه شده از سوی درمانگر وابسته شده و بروز رفتار کودک اوتیسم محدود به مواجهه با موقعیت‌های خاص می گردد.
آیا (ABA) اب بی ای اوتیسم را درمان میکند؟
رفتارگرایان گاهی ادعا می کنند که ABA اوتیسم را درمان می کند، اما منطق شان دو نقصیه دارد. اول اینکه رفتارگرایان رشد را نادیده می‌گیرند و تمام پیشرفت کودک اوتیسم را به مداخلات رفتاری روش ای بی ای نسبت می دهند. اما همه می دانند که چیزی به نام رشد وجود دارد که مداخلات به موازات آن اثر می کند.
تقویت منفی آن چیزی که شما فکر میکنید نیست. بسیاری از افراد فکر می‌کنند تقویت منفی همان تنبیه است. در واقع تقویت منفی و تنبیه دو کارکرد متفاوت دارند. تقویت منفی عبارت است از حذف محرک ناخوشایند و کارکرد آن تقویت است. یعنی زمینه سازی برای افزایش تکرار رفتار. اما تنبیه ارائه یک محرک ناخوشایند است به منظور کاهش و خاموش سازی رفتار نامطلوب. یکی از رایج ترین اشکال تقویت منفی که والدین به طور ناخودآگاه با انجام آن باعث تقویت رفتار نامطلوب به کودکشان میشود حذف تکلیف مورد نظر در صورت مقاومت کودک اوتیسم است. لذا با حذف الگویی که کودک اوتیسم با آن موافقت موافق نیست مقاومتش را تقویت می کنند.
دومین نقص آن است که رفتار گرایی رخدادهای ذهنی مثل فهم و کشف را نادیده می‌گیرد. درمانگران ای بی ای با کنار گذاشتن این مفاهیم به خود اجازه می دهد که گستره درمان کودکان اوتیسم را بسیار محدود نماید. این امر مثل آن است که در یک کلاس دامنه هنجار بودن را فقط محدود به داشتن بهره هوشی هنجار کنیم و نسبت به مهارت های اجتماعی و کاربرد شناسی زبان بی‌توجه باشیم. نادیده گرفتن رویدادهایی ذهنی خصوصی از سوی رفتارگرایان در روش ABA در درمان اوتیسم تنها تا وقتی قابل قبول است که هنوز کودک اوتیسم به تفکر انتزاعی دست نیافته است. کودکان دارای رشد عادی اولین نشانه‌های تفکر انتزاعی را در حدود ۱۰ ماهگی ظاهر می کنند. وقتی کودک در می یابد که صداهایی مثل (بابا و مامان) صرفاً سیگنال‌هایی نیستند که با گفتن آن غول های مهربان برای رفع نیازهای او حاضر می‌شوند! بلکه (مامان و بابا) نام دو نفر می باشد! در همین سن کودک به طور انتخابی به نامش پاسخ می‌دهد. تشخیص اینکه اشیا، رویدادها و افراد در دنیای فیزیکی را می‌توان در قالب کلمات یا اشارات بازنمایی کرد، یک گام بزرگ در روند رشد ذهنی کودک به حساب می‌آید. جهش های ذهنی دیگری نیز در همان محدوده زمانی رخ می دهد. کودک در حدود ۱۲ ماهگی از قاشق برای خوردن و مداد رنگی برای نقاشی (ابزار) استفاده میکند. در حدود ۱۴ ماهگی می فهمد که می‌تواند با فشار دادن یک دکمه رویدادی را رقم بزند (علت – معلول). در حدود ۱۸ ماهگی کودک می‌تواند با مشاهده رفتار آن را یاد بگیرد. دقیقا همان کاری که گربه های ثورندایک قادر به انجام آن نبودند! در حدود دو سالگی کودکان دارای رشد عادی قادر به انجام بازی های تقلیدی می‌شوند و آنچه در محیط بیرون می بینند را بعداً انجام می دهند و در ۳ سالگی قادر به بازی‌های تخیلی می‌شوند و می‌توانند دنیای تخیلی خودشان را خلق نمایند.
با توجه به موارد ذکر شده درباره روش ای بی ای در درمان کودکان اوتیسم می توان اینطور نتیجه گیری کرد که تشخیص زمان استفاده از روش ای بی ای برای کودکان اوتیسم بسیار حائز اهمیت است. تشخیص این مورد که چه زمان از روش ای بی ای در درمان اوتیسم در مرکز اوتیسم استفاده شود به شناخت و تشخیص دقیق مشکلات و نقاط ضعف و قوت کودک اوتیسم توسط دکتر متخصص اوتیسم بستگی دارد یک متخصص توانبخشی کودکان اوتیسم با بررسی همه جانبه مشکلات کودک اوتیسم بهترین انتخاب را در روند درمان کودک انجام می دهد.