جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مرکز کاردرمانی نوزادان- کاردرمانی نوزاد نارس
مرکز کاردرمانی نوزادان دکتر صابر در زمینه کاردرمانی نوزادان نارس، کاردرمانی جسمی نوزادان و کاردرمانی ذهنی نوزادان به صورت تخصصی فعالیت می کند. متخصصان کاردرمانی نوزاد با توجه به رشد طبیعی حرکتی و ذهنی در نوزادان به بررسی نوزادان نارس و نوزادان با تاخیر رشدی می پردازند و پس از تشخیص مشکلات نوزاد به کاردرمانی جسمانی نوزادان و کاردرمانی ذهنی آنان بسته به سطح کودک می پردازند. برای مثال در کاردرمانی نوزاد هشت ماهه توجه ویژه ای به تقویت عضلات دهان و زبان در جهت آغاز تغذیه به غیر از شیر میشود در حالتی که در مورد کاردرمانی نوزاد شش ماهه باید به جنبه های جسمی نظیر کنترل سر، غلتیدن و نشستن توجه شود. مرکز کاردرمانی نوزادن دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران جزو مجهز ترین مراکز کاردرمانی نوزادان به حساب می آید که به بهترین کاردرمانی جسمی نوزادان و کاردرمانی ذهنی نوزادن توسط کاردرمانان مجرب مرکز مشغول می باشد. از دیگر خدمات کاردرمانی نوزادان، کاردرمانی نوزاد در منزل است که در مرکز کاردرمانی دکتر صابر ارائه می گردد.
بررسی تواناییهای نوزادان در مرکز کاردرمانی نوزادان
در اواخر سده ی نوزدهم، ویلیام جیمز اظهار داشت که نوزاد دنیا را به صورت صحنه ی آشفته یی از صوت و تصویر تجربه می کند. این اندیشه تا اواخر دهه ی 1960 رواج داشت، اما اکنون می دانیم که در همان بدو تولد تمام دستگاه های حسی نوزاد فعالند و او کاملا آماده ی یادگیری درباره ی محیط جدید خود است.
از آنجا که نوزادان قادر نیستند توضیح دهند که چه می کنند و چه می اندیشند، روانشناسان رشد برای مطالعه ی توانایی های آنها به ابداع برخی شیوه های بسیار ابتکاری پرداخته اند. اساس این روشها ایجاد تغییراتی در محیط کودک و مشاهده ی واکنشهای(پاسخهای) کودک است. برای مثال، محققی ممکن است صوت یا نور چشمک زنی را ارائه کند و آنگاه ببیند که ضربان قلب کودک تغییر می کند، یا سرش را بر می گرداند، و یا محکمتر به پستانک مک می زند یا نه. در بعضی موارد، پژوهشگر دو محرک را همزمان ارائه می کند تا ببیند آیا کودک به یکی از آنها مدت طولانی تری نگاه می کند یا نه. نگاه طولانی تر به یکی از دو محرک دلالت برآن دارد که نوزاد توانسته است محرکها را از هم متمایز سازد و یکی را بر دیگری ترجیح دهد.
توانایی بینایی در کاردرمانی ذهنی نوزادان
از آنجایی که دستگاه بینایی هنگام تولد کامل نیست، نوزادان از دقت بینایی کمتری برخوردارند، بسیار نزدیک بین هستند و توانایی آنها در تغییر نقطه ی تمرکز چشم محدود است. دقت دید هر بزرگسال برخوردار از بینایی طبیعی 20/20 است. چیزی که بزرگسال نزدیک بین با دید 30/20 می تواند از فاصله ی فقط 20 فوتی ببیند با دید طبیعی می توان آن را از فاصله ی 30 فوتی دید. براساس این شاخص، دید نوزادان 660/20 است، در شش ماهگی به 100/20 می رسد، و در دو سالگی کودک می تواند به خوبی بزرگسالان ببیند.
نوزادان به رغم نارسایی بینایی، وقت زیادی را فعالانه صرف نگاه کردن به اطراف خود می کنند. آنها به شیوه ی منظمی جهان اطراف خود را از نظر می گذرانند و هر وقت شئی یا تغییری در میدان بینایی آنها پدیدار شود، مکث می کنند. نوزادان مخصوصا مجذوب قسمتهایی از محیط خود می شوند که از بیشترین تضاد برخوردارند- مانند لبه های اشیاء آنها به جای وارسی کل شئی، چنانکه شیوه ی بزرگسالان است، به قسمتی از آن نگاه می کنند که بیشترین لبه ها را دارد. نوزادان، طرحهای پیچیده را نیز بر طرحهای ساده، و طرحهای انحنادار را بر طرحهای متشکل از خطوط مستقیم ترجیح می دهند، و بویژه به چهره ی آدمها بیشتر توجه می کنند. در کاردرمانی نوزادان نارس در زمینه مهارت های بینایی و توجه بینایی نوزادان باید توجه ویژه ای به استفاده از مدالیته های کاردرمانی ذهنی با طرح ها ی پیچیده و منحنی استفاده نمود. استفاده از اسباب بازی های لبه دار با رنگ ها ی جذاب و متضاد کمک بیشتری به جذب توجه بینایی نوزادان در طول کاردرمانی ذهنی نوزاد می کند.
امکان اینکه رجحان ذاتی و ناآموخته یی برای چهره ی انسان وجود داشته باشد، در ابتدا توجه زیادی برنیانگیخت. تحقیقات بعدی نشان داد که نوزادان صرفا مجذوب چهره ی آدمی نمی شوند بلکه مجذوب خصوصیات برانگیزنده از قبیل خط های منحنی، تضاد زیاد، لبه های جالب و حرکت و پیچیدگی می شوند که همه در چهره ی آدمی دیده می شوند. نوزادان بیشتر به خطوط پیرامونی چهره نگاه می کنند، با این حال تا 2 ماهگی توجه آنها بیشتر بر اجزای چهره از قبیل چشم، بینی و دهان متمرکز می شود. در این مرحله والدین ممکن است با خوشحالی متوجه شوند که نوزاد شروع به برقراری ارتباط چشمی کرده است. در کاردرمانی نوزادان این مرحله از رشد کودک بسیار حائز اهمیت می باشد. در نوزادان با سطح هوشیاری پایین و نوزادان نارس ایجاد ارتباط چشمی مناسب بین کودک و والدین در کاردرمانی ذهنی نوزادان یکی از اهداف اساسی می باشد که موجب ایجاد دلبستگی مادر و کودک و احساس عاطفی مناسب والد و نوزاد می گردد.
شنوایی و کاردرمانی نوزاد
نوزادان در برابر صدای بلند یکه می خورند، و علاوه بر این سرشان را به سوی منبع صدا می گردانند. نکته جالب آن است که پاسخ گرداندن سر در حدود 6 هفتگی ناپدید می شود و تا 3 یا 4 ماهگی، یعنی شروع مرحله ی جست و جوی چشمی منبع صدا، دیده نمی شود.در کاردرمانی نوزادان، ناپدید شدن موقت پاسخ گرداندن سر احتمالا نشان دهنده گذر رشد از مرحله ی پاسخ بازتابی و تحت کنترل منطقه زیر قشری مغز، به مرحله یک کوشش ارادی برای یافتن منبع صداست. در 4 ماهگی کودکان حتی در تاریکی هم دست خود را جهت منبع صدا حرکت می دهند. در 6 ماهگی کودکان به صداهایی که با مناظر جالب همراه باشند توجه فراوانی نشان می دهند و می توانند محل صدا را دقیق تر مشخص کنند. در کاردرمانی نوزاد شش ماهه باید توجه ویژه ای به تقویت این مهارت در نوزاد شود. پیشرفت این توانایی با ورود به سال دوم زندگی نیز همچنان ادامه می یابد. تمرینات توجه شنیداری و دقت شنیداری از تمرینات مهم در کاردرمانی ذهنی نوزادان است که در مرکز کاردرمانی نوزادان دکتر صابر به صورت تخصصی انجام می شود.
نوزادان تفاوت بین صداهای مشابه را نیز از قبیل دو صوت که روی مقیاس موسیقی فقط یک نت با هم تفاوت دارند در می یابند و و صدای انسان را از صدای دیگر تمیز می دهند. برای مثال نوباوه ی یک ماهه می تواند صداهای مشابه مانند( پا) و (با) را از یکدیگر تمیز دهد. نکته جالب اینکه نوزادان بهتر از بزرگسالان برخی از اصوات گفتار را از هم تمیز می دهند- همان صداهایی که بزرگسالان آنها را به عنوان اصوات همانند می شوند. زیرا در زبان مادریشان تمایزی بین آنها وجود ندارد. با رسیدن کودک به 6 ماهگی اطلاعات او درباره زبان به حدی است که می تواند اصواتی را که در زبانش رایج نیستند بکار نبرد. بنابراین به نظر می رسد نوزاد آدمی با برخی مکانیسم های ادراکی همخوان با ویژگی های گفتاری انسان به دنیا می آید همان مکانیسم هایی که او را در فراگیری زبان یاری می دهند.
چشایی و بویایی در کاردرمانی نوزاد نارس
نوزادان اندکی پس از تولد تفاوت مزه ها را تمیز می دهند و مایعات شیرین را به مایعات شور، تلخ، ترش یا بی مزه ترجیح می دهند. پاسخ مشخص نوزاد به مایع شیرین حالتی شبیه لبخند ملایم است که گاه با لیس زدن بر لبها همراه می شود. محلول ترش باعث غنچه شدن لب ها و چین افتادن بر بینی می شود. نوزاد برای نشان دادن بیزاری خود از محلول تلخ، با لب و لوچه ی آویزان زبانش را بیرون می آورد. در کاردرمانی نوزاد نارس به ایجاد تحریکات مختلف چشایی جهت افزایش هوشیاری کودک و رشد قدرت چشایی نوزاد پرداخته می شود. در نوزادان نارسی که مشکلات بلع شیر وجود دارد استفاده از مزه ها در کاردرمانی نوزادان نارس برای تحریک عضلات صورت و زبان و تقویت بلع رایج است.
نوزادان بوهای مختلف را نیز از هم تمیز می دهند: نوزادان سرشان را در جهت بوی خوش بر می گردانند و ضربان قلب و تنفس آنها به نشانه ی بذل توجه، کاهش می یابد. بوهای آزارنده از قبیل بوی آمونیاک یا تخم مرغ فاسد باعث می شود نوزادان سرشان را به طرف دیگری برگردانند و ضربان قلب و سرعت تنفس آنها به نشانه ی درماندگی افزایش یابد.استفاده از این محرک بویایی در کاردرمانی جسمی نوزادان جهت ایجاد حرکت اکتیو در نوزادان نارس و نوزادان با مشکلات تاخیر رشدی یک استفاده هوشمندانه از حس بویایی است. نوزادان حتی قادر به تمیز تفاوت های جزئی بین بوها هستند. نوزاد فقط پس از چند روز شیر خوردن، پیوسته سرش را به سوی تشک آغشته به شیر مادر بر می گرداند و آن را به تشک آغشته به شیر مادران دیگر ترجیح می دهد. این فاکتور یکی از موارد مورد توجه کاردرمانی نوزادان جهت تشخیص زودهنگام اختلالات کودکان است. فقط شیرخوارگانی که از سینه ی مادر تغذیه می شوند بوی مادرشان را تشخیص می دهند. وقتی به شیرخوارگانی که با شیشه ی شیر تغذیه می شوند امکان انتخاب بین بوی شیشه ی شیر و پستان مادر داده شود دومی را انتخاب می کنند. بنابراین به نظر می رسد که نوعی رجحان فطری برای رایحه شیر مادر وجود دارد. به طور کلی توانایی تمیز بوها از لحاظ سازشی اهمیت دارد و به نوزادان کمک می کند از مواد آسیب زا اجتناب ورزند و از این راه بر احتمال بقای خود بیفزایند.در موارد حساسیت بویایی شدید در نوزادان، کاردرمانی نوزاد در منزل با ارائه تمریینات حساسیت زدایی تدریجی به نوزاد کمک می کند تا حس بویایی خود را تعدیل کند . این امر موجب آرامش کودک و کاهش بیقراری و گریه های بی دلیلی نوزاد می شود.
یادگیری و حافظه در کاردرمانی نوزاد در منزل
زمانی تصور می شد که نوزادان نه می توانند چیزی بیاموزند و نه چیزی را به یاد بیاورند. البته چنین چیزی نیست و در چند بررسی شواهدی درباره ی توانایی یادگیری و یادآوری نوزادان به دست آمده است. در یکی از بررسی ها نوزادانی که فقط چند ساعت از عمرشان گذشته بود یاد گرفتند با شنیدن آهنگ موسیقی یا صدای زنگ اخبار سرشان را به سمت راست یا چپ بچرخانند. نوزاد برای چشیدن مایع شیرین می بایستی سرش را با شنیدن آهنگ موسیقی به سمت راست و با شنیدن صدای زنگ اخبار به سمت چپ بچرخاند. نوزادان طی چند کوشش آزمایشی یاد گرفتند بدون خطا سرشان را به سمت درست بچرخانند.سپس آزمایشگر موقعیت را وارونه کرد به نحوی که حالا نوزادان می بایستی در برابر شنیدن آهنگ یا صدای زنگ سرشان را در جهت عکس آزمایش اول می چرخاندند. شیرخوارگان به سرعت در این تکلیف جدید نیز مهارت یافتند.
از همین توانایی نوزادان در کاردرمانی جسمی نوزادان استفاده می شود. با آموزش های مناسب به الدین در طی جلسات کاردرمانی نوزاد در منزل تکنیک های تسهیل سازی حرکت به والدین داده می شود.
نوزادان در 3 ماهگی حافظه های نسبتا خوبی دارند. در یک بررسی وقتی شی متحرکی بالای گهواره ی نوزادان 3 ماهه با ریسمانی به دست یا پای آنها بسته شد آنها به سرعت کشف کردند که کدام دست یا پایشان شی متحرک را به حرکت در می آورد. 8 روز بعد در همان موقعیت نوزادان توانستند به یاد آورند که کدام دست یا پای خود را به حرکت درآورده بودند.
شگفت تر آنکه شواهدی نیز حاکی از آن است که نوزادان از تجربه های قبل از تولد خود در زهدان مادر چیزهای آموخته و به یاد می آورند. قبلا گفتیم که نوزادان صدای انسان را از صدای دیگر تمیز داده، آن را بر اصوات دیگر ترجیح می دهند. در آزمایشی نوزادانی که چند روز از عمرشان می گذشت برای آنکه صدای گفتگو یا آواز ضبط شده انسان را بشنوند محکم تر به پستانک مک زدند ولی برای شنیدن صداهای غیر گفتاری یا صدای تازه چندان تمایلی به مک زدن نشان ندادند. نکته دیگر آنکه نوزادان صدای ضربان قلب و صدای زنان را بر صدای مردان و صدای مادر خود را بر صدای زنان دیگر ترجیح می دهند، ولی صدای پدر را بر صدای مردهای دیگر ترجیح نمی دهند. در کاردرمانی جسمی و ذهنی نوزادان توجه ویژه ای به ویژگی ها و علایق نوزادان می شود تا با کمک توانایی های نوزادان به بهبود توانایی های جسمی نوزادان نارس توسط کاردرمانی نوزادان پرداخت.
به نظر می رسد این ترجیح ها ریشه در تجربه های صوتی نوزادان در دوره پیش از تولد داشته باشد. به کمک میکروفون هایی که در زهدان مادر نزدیک سر جنین کار گذاشتند معلوم شد شدت صوت در زهدان نسبتا زیاد و در حدود صوتی است که در اتومبیل در حال حرکت می شنویم.
یکی از عمده ترین این اصوات که نوزاد می تواند آن را در زمینه یی از سر و صدا بشنود صدای ضربان قلب مادر است که ظاهرا برای نوزاد محرک آرام بخشی است. در آزمایشی چند گروه نوزاد در معرض صدای ضربان های مختلف قلب انسان قرار گرفتند. برای گروهی از زنان نوار صدای قلب با 80 ضربان در دقیقه (در حد ضربان طبیعی قلب که نوزاد در رحم می شنود) برای گروه دوم نواری با 120 ضربان در دقیقه پخش شد و برای گروه سوم صوت خاصی پخش نشد. در نوزادانی که در خلال 4 روز آزمایش صدای ضربان طبیعی قلب را شنیده بودند در مقایسه با نوزادانی که صوت خاصی نشنیده بودند افزایش وزن بیشتر و گریه ی کمتر مشاهده شد. نوزادانی که صدای ضربان تند تر را شنیده بودند آنقدر آشفته و منقلب شدند که محققان مجبور شدند این قسمت از آزمایش را متوقف سازند. بررسی دقیق تر نشان داد که پخش نوار صدای ضربان قلب برای نوزادان اثر تقویت کننده دارد. استفاده از صدای مادر، صدای ضربان قلب مادر و صداهای آشنا در آرام سازی کودکان بی قرار از موارد پیشنهادی در کاردرمانی نوزاد در منزل است که به خانواده پیشنهاد می شود. در طول انجام تمرینات جسمی در کاردرمانی جسمانی نوزادان در منزل تلاش می شود با استفاده از صدا های آرامش بخش و تصاویر جذاب برای کودک بیشترین مدالیته های تشویقی را برای فعالیت کودک فراهم نمود.
در زهدان صدای مادر نیز شنیده می شود و به نظر می رسد که همین امر علت ترجیح صدای مادر بر اصوات دیگر باشد. شاید شگفت تر از همه شواهدی است حاکی از اینکه جنین در زهدان واقعا یاد می گیرد که بعضی از ویژگی های صوتی کلمات را تمیز دهد. طی آزمایش بسیار جالبی زنان در 6 هفته ی آخر بارداری بخشهایی از یک کتاب قصه ی کودکان را با صدای بلند می خواندند. برای مثال بعضی از آنان 28 بند اول کتاب دکتر سوس به نام( گربه در کلاه) و بعضی دیگر 28 بند آخر همان قصه را با تغییر واژه های اسمی اصلی آن ( سگ در مه) به جای (گربه در کلاه) با صدای بلند خواندند. پیش از تولد هر نوزاد یکی از داستاه ها را جمعا به مدت تقریبا 3 ساعت و نیم شنید.
2 یا 3 روز بعد از تولد به نوزادان فرصت داده شد به پستانک مخصوصی که به سیم دستگاه ضبط میزان مک زدن متصل بود مک بزنند. الگوی مک زدن نوزاد دستگاه بخش نوار قصه را روشن یا خاموش می کرد. یکی از الگوهای مک زدن موجب پخش همان قصه ای می شد که نوزاد پیش از تولد شنیده بود. الگوی دیگری موجب پخش قصه ای می شد که نوزاد آن را در دوره جنینی نشنیده بود. قصه برای بعضی نوزادان با صدای مادرش و برای برخی دیگر با صدای زنی ناآشنا پخش می شود. نتایج نشان داد که نوزادان داستان های آشنا را به داستان های نااشنا ترجیح دادند، حتی در شرایطی که هر دو قصه با صدای ناآشنا پخش می شد.
کاردرمانی جسمی نوزادان
در مجموع پژوهش هایی که در این بخش درباره توانایی های نوزادان ذکر شد مخالف این دیدگاه است که جهان در نظر نوزاد انبوهی از سر و صدا یا شکل های بی معنی است یا اینکه کودک همانند لوح سفید نانوشته ای پا به دنیا می نهد. واضح است که نوزاد به هنگام زادن آماده ی درک و فهم واقعیت بیرونی و یادگیری سریع پیوند بین پدیده هایی است که برای رشد انسان مهمند. کاردرمانی در نوزادان بر همین پایه استوار است و کاردرمانان جسمی نوزاد توصیه می کنند در مورد نوزادان نارس و نوزادان با اختلالات خاص کاردرمانی جسمی نوزاد در اولین فرصت آغاز شود. با توجه به سرعت رشد مغز در نوزادان در سال اول تولد، باید در زمینه کاردرمانی نوزاد شش ماهه ای که هنوز گردن نگرفته است و یا غلت نمیزند و یا کاردرمانی نوزاد هشت ماهه ای که نمینشیند توجه ویژه ای داشت و هر چه سریع تر درمان های توانبخشی را آغاز کرد تا از عقب افتادگی های آتی جسمی و ذهنی نوزاد جلوگیری شود. کاردرمانی نوزاد در منزل از خدمات مرکز کاردرمانی نوزادان دکتر صابر می باشد که این امکان را برای خانواده فراهم می کند که در محیط خانه و در آرامش بیشتری خدمات کاردرمانی جسمی نوزدان و کاردرمانی ذهنی را برای نوزاد خود دریافت کنند.
جهت مطالعه در زمینه عقب مانده ذهنی بر روی لینک کلیم کنید.